ՆԱԽԱԴՐՈՒԹԻՒՆ ԵՐԿՐՈՐԴ ՄԱԿԱԲԱՅԵՑՒՈՑՆ
Բազումք ՚ի Հրէից իջին յԵգիպտոս ո՛չ միայն ՚ի մնացելոցն յորժամ գերեաց Նաբուքոդոնոսոր, այլ եւ յետ դարձին զկնի յոլով ժամանակի. նախ քան զցրուիլն նոցա յերեսաց երեւելւոյ Անտիոքայ՝ Պտղոմէոս Ղագոսեանց զբազումս ՚ի Հրէից խարդախութեամբ իջոյց յԵգիպտոս, առ որս զայս գրեն ՚ի Հրէաստանէ։ Իսկ ժամանակս զոր յետ սկզբան գրոցս նշանակէ, թուի թէ նոյն է Յունացն զոր եւ Առաջին գիրքն ՚ի կիր առնու. կամ թէ աստ զԵգիպտացւոցն ասէ, որ տասն ամաւ յառաջ սկսանի յետ մահուն Աղէքսանդրի։ Այլ Դեմետրիոս՝ Ասորւոց թագաւորեաց. յետ Անտիոքայ Եպիփանեայ եւ որդւոյ նորա։ Իսկ Յասոն՝ եղբայր Ոնեայ առ Անտիոքաւ Եպիփանեաւ շորթեաց զքահանայութիւնն յՈնեայ, զոր յետոյ յիւրում տեղւոջ պատմէ։ Քանզի զժամանակսս զոր իսկզբան աստ դնէ ո՛չ զիրացն լինելոյ, այլ զգրոցս գրելոյ պա՛րտ է իմանալ. վասն որոյ զկանուխ եղելոց իրացն՝ յետ ժամանակի գրելովս ՚ի կարճոյ նշանակէ։ Իսկ Արիստաբուղոս Հրէայ եւ փիլիսոփոս վարդապե՛տ էր Փիլոմետոր Պտղոմեայ Եգիպտացւոց արքայի, որ առ Անտիոքօք եւ Դեմետրեաւ Ասորւոց թագաւորօք, եւ եւս աւելի եկեաց. եւ որք ընդ Արիստաբուղեայ, առ որս զայս գրեն ՚ի Հրէաստանէ։ Նախ՝ ՚ի կարճոյ յիշեցուցանեն զվիշտսն զոր հասոյց Անտիոքոս Եպիփանէս՝ կողոպտելով եւ պղծելով զտաճարն, զոր եւ Առաջին գիրքն պատմեաց, եւ այս գիրք յիւրում տեղւոջն պատմելոց է։ Բայց զոր ասէս թէ սատակեցին զմտեալսն ՚ի տաճարն զառաջնորդն գնդաւն, ո՛չ զԱնտիոքոս, այլ ՚ի նորայոցն զայլ ոք։ Իսկ իբրեւ պղծեաց զտաճարն Անտիոքոս յետ երից ամաց ամայութեանն՝ ՚ի չուելն Անտիոքայ ՚ի Պարսս՝ ուստի ո՛չ դարձաւ. իբրեւ յաղթեաց Յուդա զօրաց նորա՝ սրբեաց զտաճարն, զոր մօտ ՚ի սկիզբն գրոցս յիշէ՛ աստ ՚ի կարճոյ. եւ դարձեալ յիւրում տեղւոջն պատմելոց է ըստ առաջնոյ գրոցն։ Եւ զի յիշէ աստ ՚ի սկզբանս զհանգամանս հրոյ սեղանոյն վառման, զայն ասէ, զոր յետ դարձի գերութեանն նախ քան զշինել զտաճարն՝ միայն սեղան կանգնեալ, ջրովն վառեցաւ հուրն, որպէս առ Մովսիսիւ եւ Սողոմոնիւ։ Իսկ Նեէմին, զոր աստ ասէ, ա՛յլ Նեէմի է. կամ զՅեսուայ Յովսեդեկեանց ասէ, թերեւս երկանուն էր, կամ մանաւանդ զԵզրէ է կարծել, զորմէ ասէ թէ զամենայն մատեանս մարգարէիցն եւ զպատմութիւնս ՚ի մի վայր գումարեաց. ըստ որում եւ յետոյ Յուդա Մակաբէ յետ սրբելոյ զտաճարն՝ ժողովեաց զգրեանսն, զորս օրինակ տալ ասէ պատմագիրս որոց յԵգիպտոս Հրէից. զի ակն ունէին ժողովելոյ ցրուեալ Հրէիցն։ Ցա՛յս վայր հասուցեալ զպատմութիւնս, խոստանայ այժմ պատմագիրս վասն Յուդայի Մակաբեայ եւ եղբարց նորա. զորոց ո՛չ այս Յասոն ՚ի հինգ գիրս բովանդակեալ զպատմութիւնս, ՚ի մի գիրս աստ համառօտել վասն դիւրահասութեան։ Սկիզբն առնէ ՚ի ժամանակէն Ոնեայ քահանայապետի եւ Սելեւկեայ Ասորւոց արքայի, որ մետասան ամ թագաւորեաց նախ քան զԱնտիոքոս Եպիփանէս։ Զի զայս մետասան ամս կանխագոյն սկսանի այս պատմագիրս քան զԱռաջին գրոցն Մակաբայեցւոց, այսինքն՝ զժամանակս Սելեւկեայ. ուստի իջուցեալ զզրոյցն յԱնտիոքոս Եպիփանէս, է՛ ինչ զոր համաձայն Առաջնոյ գրոցն պատմէ, եւ է՛ ինչ, զոր աւելի, որպէս զԵղիազարայ քահանայի, եւ զեւթն որդւոցն Շամունեայ, եւ զայլ քաջութիւնս Յուդայ մինչեւ ցսպանումն Նիկանովրայ ՚ի պատերազմին, զոր մղեաց Յուդայ, ուր եւ աւարտէ զգիրս զայս. զի ո՛չ հասուցանէ զպատմութիւնս մինչեւ ցՅովնաթան եւ ցՇմաւոն՝ որք յետ Յուդայի տիրեցին։
ա̃. Աղօթք Հրէաստանեայց ՚ի վիրայ Հրէից որք յԵգիպտոս։
բ̃. Զի յաւուրս Դեմետրի գրեցին վասն չարեացն Յասոնեայ որ առ Անտիոքաւ, եւ պղծելոյ զտաճարն. զոր սրբեալ տօնեցին, զի եւ նոքա տօնեսցեն զքսան եւ հինգն Քասղեւ ամսոյ։
գ̃. Վասն հրոյն զոր թաքուցին ՚ի ժամանակի գերութեանն եւ տապանակին. եւ թէ ո՞րպէս գտաւ եւ վառեցաւ ՚ի սեղանն յետ դարձին, եւ զի ցանգեաց Կիւրոս զտեղին։
դ̃. Զի ՚ի մի՛ գիրս աստ ժողովէ զհինգ գիրսն Յասոնի վասն Մակաբեանց։
ե̃. Զի զառաջինն պատուէ՛ր զտաճարն Սելեւկիոս արքայ, իսկ ՚ի բանսարկելոյ անօրէն Սիմոնի՝ խորհրդով Ապողոնի, առաքեն զՀեղիոդորոս կողոպտել զտաճարն. եւ եթէ զինչ անցք յԱստուծոյ անցին ընդ Հեղիոդորոս։ Եւ զի դեռ եւս Սիմոն ընդ հակառակս էր Ոնիայ արդարոյ, մինչեւ արգելուլ զնա յամուրն Դափնէ։
զ̃. Թագաւորեաց անօրէն Անտիոքոս, ՚ի նմանէ Յասոն եղբայր Ոնիայ ա՛ռ իշխանութիւն չքահանայութեան. եւ զՀրէայսն ինքն ՚ի հեթանոսական օրէնս մարզէր. զոր եւ Առաջին գիրքն պատմէ։
է̃. Անտիոքոս յետ յաղթելոյ Փիղոմետոր Պտղոմէի իբրեւ դարձաւ՝ եհան զքահանայութիւնն ՚ի Յասոնայ եւ ետ Մենեղաւեայ եղբօր Սիմոնի, եւ Յասոն փախստեայ յԱմոնացիսն անկանէր։
ը̃. Անօրէն Մենեղաւոս կաշառեաց զԱնդրոնիկոս եւ սպան զՈնիա. իսկ ՚ի բողոքել բազմաց վասն այնր առ Անտիոքոս՝ հատին զգլուխն Անդրոնիկեայ։
թ̃. Զի ՚ի ձեռն Լուսիմաքեայ մեծամեծ չարիս գործէր Մենեղաւոս. ընդ որում ՚ի սուտ համբաւ զԱնտիոքայ վստահացեալ Յասոն, ՚ի մարտ եկեալ ընդ Մենեղեայ, մեծամեծ չարեաց պատճառք Հրէից լինէին. յորում եւ Յասոն փախստեայ յԵգիպտոս սատակիւր։
ժ̃. Մեծամեծ չարիքն զոր հասոյց Անտիոքոս Հրէից եւ տաճարին սպանմամբ եւ վաճառելով, եւ յաւուր շաբաթու կոտորմամբ։
ժա̃. Յուդա Մակաբէ փախստեայ լինի յանապատ. եւ Անտիոքոս բռնադատէր զազգն ՚ի կռապաշտութիւն։
ժբ̃. Վկայաբանութիւն Եղիազարու. եւ եւթն որդւոցն Շամունի։
ժգ̃. Զօրս ժողովեալ Յուդա հարկանէր զթշնամիսն ընդ Տիմոթեայ եւ Գէորգեայ, եւ Նիկանովրայ ճակատ տուեալ յաղթէր. յորմէ Նիկանովր փախստեայ եղեալ՝ պատմէր զօգնութիւնն Աստուծոյ առ զօրսն Հրէից։
ժդ̃. Անտիոքոս վատթարեալ դառնայր ՚ի Պարսից սպառնալով Հրէից. եւ ՚ի բարկութենէ Աստուծոյ որդնեռա՛ց ախտիւ հարեալ, գրէ աղաչանս առ Եբրայեցիս. եւ ինքն դա՛ռն մահուամբ սատակի։
ժե̃. Սրբեաց Յուդա զտաճարն յետ երից ամաց պղծութեանն. զո՛ւթ օր տօնելով ըստ աւուրց տաղաւարահարացն։
ժզ̃. Թագաւորեաց Անտիոքոս Անտիոքեան. եւ Մակաբէ եհար զԵդովմայեցիս եւ քակեաց զամուրս նոցա։ Եւ ընդդէմ Տիմոթեանց ճակատեալ՝ երկնաւոր նիզակակցօք յաղթէր, եւ զՏիմոթէոս կալեալ սպանանէր։
ժէ̃. Գա՛յր Լիւսիաս ութ բիւրուք ՚ի վերայ Երուսաղեմի. եւ անդէն հրեշտակ հասեալ՝ զօրացան Մակաբեանք. Լիւսիաս մազապուր փախստեայ եղեալ՝ միջնորդ հաշտութեան առ թագաւորն՝ եւ խաղաղութեան թղթոց առի՛թ Հրէիցն լինէր, զոր եւ Հռոմայեցիք որ անցին առ Անտիոքոս զնոյն հոգացան։
ժը̃. Իշխանքն Անտիոքու ո՛չ տային Հրէիցն հանգչել. եւ Յոպպէացիք դաւաճանեալ զՀրէայսն որ ընդ ինքեանս ՚ի ծով ընկլուզին. իբրեւ գիտաց Յուդա, այրեաց զնաւահանգիստն Յոպպէացւոց եւ զՅամնէացիս։
ժթ̃. Դիմեալ Յուդա ՚ի վերայ Տիմոթեայ՝ արար ընդ հանդիպեալ Տաճիկսն խաղաղութիւն, եւ զքաղաք մի Դեկասպ անուն չարաւ սատակեաց, եւ զզօրսն Տիմոթեայ հարեալ՝ զՏիմոթէոս ձերբակալեաց. իսկ նա խոստացեալ՝ բարի առնել Հրէից զերծաւ. եւ ստեալ ուխտին չար ընդ բարւոյ հատոյց։
ի̃. Հարկանէ Յուդա զԵփրոն քաղաք, յորում էր Լիւսիաս. եւ ապրեցուցանէ զՍկիւթուպօլիս զերախտաւորս Հրէից։
իա̃. Պատերազմեալ Յուդայ ընդ Գեորգեայ՝ բազում կոտորածք եղեն, եւ ՚ի թաղելն զդիակունս Հրէիցն՝ գտին ՚ի սպանեալսն՝ յուռութս ուլունս եւ այլ բժըժանս հեթանոսաց. եւ ՚ի յոյս յարութեան վասն մեղացն այնոցիկ տայր պատարագս յԵրուսաղէմ։
իբ̃. Հրէաստան հասեալ Անտիոքոս՝ զՍիմոն Հրէայ մոխրաւ հեղձուցանէ, եւ ինքն կամէր ջնջել զՀրէայս. զորոյ զդէմ ունի հզօրապէս Յուդա, մինչեւ լուեալ Անտիոքայ զապստամբելն Փիլիպպոսի՝ հաշտեալ ընդ Հրէայս պատուեա՛ց զտաճարն եւ զՅուդա, եւ դարձաւ անդրէն։
իգ̃. Դեմետր արքայ դիմեալ ՚ի վերայ Անտիոքու, Աղկիմոս մերժեալն ՚ի քահանայութենէ, չարախօսէր առ նա զՅուդայէ. եւ նա առաքէ զՆիկոնովր ըմբռնել զՅուդա, եւ ունել զաշխարհն։ Պարտեալ Նիկանովր ՚ի Յուդայէ փեսայացոյց զնա՝ նենգաւ ըմբռնել. եւ յոչ կարելն զզուէր զքահանայսն, եւ սպառնայր տաճարին. ուր եւ վասն նախանձու տաճարին Հռաքսն զիւրովի չոգաւ. այլ պատերազմ տուեալ Յուդայի եւ յաղթեալ սպանաւ Նիկանովր, եւ կախեցաւ ձեռն նորա զաշտարակէ տաճարին։