Ա 1 Առ եղբարս Հրէաստանեայս, որ ՚ի կողմանս Եգիպտացւոցդ են. յեղբարց Հրէից՝ յԵրուսաղեմացւոց, եւ յեղբարց Հրէաստանեայց առ ձեզ ողջո՛յն. խաղաղութեամբ բազմաւ[6027] 2 առատասցի ՚ի ձեզ Աստուած. եւ յիշեսցէ՛ նա զուխտն զոր ե՛դ ընդ Աբրահամու, ընդ Սահակայ, ընդ Յակոբայ, ընդ հաւատարի՛մ ծառայս իւր։ 3 Եւ տացէ ձեզ սիրտ յամենայնի պաշտե՛լ զնա, եւ առնել զկամս նորա յանձինս մտադեւրս, եւ ՚ի սիրտս կամակարս[6028]. 4 բանալ զաչս եւ զականջս սրտից ձերոց յօրէնս իւր եւ ՚ի հրամանս, առնել խաղաղութիւն[6029]՝ 5 եւ լսե՛լ խնդրուածոց ձերոց. հաճեսցի՛ ընդ ձեզ, եւ մի՛ ՚ի ձեռաց թողցէ զձեզ ՚ի ժամանակս նեղութեան։ 6 Եւ արդ՝ այժմիկ կանխե՛մք մեք յաղօթս մեր վասն ձեր։
Բ Յամս թագաւորութեանն Դեմետրի՝ 7 յամին հարիւրորդի վաթսներորդի իններորդի. մեք Հրէայք գրեցաք զայս առ ձեզ, ՚ի նեղութեանն որ հասեա՛լ էր ՚ի վերայ մեր։ ՚Ի ժամանակի անդ յորում եկա՛ց յետս Յասոն եւ որ ընդ նմա էին ՚ի սուրբ գետնոյ եւ յարքայութենէ անտի. 8 եւ հրձի՛գ արարին զդուռնն, եւ հեղին զարիւն անբիծ, աղօ՛թս մատուցաք մեք Տեառն, եւ լուա՛ւ մեզ. եւ մատուցաք մեք ուխտս եւ խունկս՝ եւ պատարագս նաշհւօք, եւ եդաք մեք զհացն յաճախաց առաջի։ 9 Եւ արդ՝ արասջի՛ք դուք զաւուրսն տաղաւարահարաց յամսեանն Քասղեւ։ 10 Յամին ութսներորդի ութերորդի՝ որ յԵրուսաղեմացւոց, եւ ՚ի ծերակոյտ Հրէաստանեայց, եւ ՚ի Յուդայէ՝ առ Երիստաբուղ՚ոս վարդապե՛տ Պտղոմեայ արքայի, որ է ինքն յազգէ քահանայիցն օծելո՛ց սակի, որ են ՚ի կողմանս Եգիպտացւոց Հրէայք. ողջո՛յն ընդ ձեզ եւ խաղաղութիւն[6030]։ 11 ՚Ի մեծամեծ վշտացս ապրեալքս յԱստուծոյ, մեծապէ՛ս գոհանամք զնմանէ. որպէս զի՝ զիա՛րդ ՚ի մարտ պատերազմի պատրաստեալ էաք ընդ առն թագաւորի. զի նա ինքնին եռացոյց, եւ եհեղ զայնոսիկ[6031] 12 որ եկեալ պատեալ պաշարեալ պահէին զսուրբ քաղաքն։ Քանզի ՚ի ժամանակի իբրեւ դիմեաց ինքնին իշխանն ՚ի կողմանս Պարսից, 13 անթիւ անհամար զօրօքն հանդերձ. եւ անդէն անկան կործանեցան շուրջ զԱնանեայ տաճարաւն. ՚ի խորհուրդ յիմարութեան խորհեցան նոքա զՆէեմեայ տաճարաւն[6032]։ 14 Զի իբր բնակութեամբ իմն հասեալ կայր ՚ի տեղի անդր ինքնին Անտիոքոս՝ եւ որ ընդ նմա բարեկամքն էին առնուլ զգանձսն ամենայն իբրեւ ՚ի պատճառս վարձկանաց համարի[6033]։ 15 Առաջի արարին քահանայք տաճարին զամենայն։ Եւ նա յօժարեաց գալ մտանել սակաւուք ՚ի ներքս. իբրեւ եղեւ միջամուտ սրահիցն՝ համարձա՛կ զդրունսն առին զարտաքինս պարսպացն ընդ որ եմուտ Անտիոքոս. 16 եւ բացին զպատուհանսն գաղտնիս որ ընդ առաստաղակալօքն էին, եւ ընդ այնոսիկ սկսան հոսել վիրգս մեծամեծս, եւ անդէն զառաջնորդն գնդա՛ւն հանդերձ սատակեցին։ Իբրեւ զնոսա ՚ի ներքս յօշեցին, հանին զկառափունսն եւ ընկեցին ՚ի պարսպէն ՚ի մէջ զօրացն[6034]։ 17 Վասն այսր ամենայնի օրհնեա՛լ է Աստուած որ ետ ՚ի ձեռս զամպարիշտս։ 18 Արդ մեք իբրեւ կամեցաք ՚ի քսաներորդի հինգերորդի ՚ի Քասղեւ ամսեանն սրբել զտաճարն. լա՛ւ համարեցաք զայս եւ ձեզ ցուցանել, զի եւ դուք արասջիք զայս իբրեւ զօրէնս տօնիցն տաղաւարահարացն. եւ հրոյն որպէս շինեաց Նէեմի զտաճարն եւ զսեղանն, յորում մատուցանէր զպատարագսն ողջակիզացն[6035]։
Գ 19 Քանզի ՚ի ժամանակի յորում վարեցա՛ն հարքն մեր ՚ի կողմանս Պարսից որ ա՛յնց ժամանակաց պաշտօնասէր քահանայք էին, առին ՚ի սեղանոյ անտի զհուրն ՚ի ծածուկ, եւ տարան թաքուցին ՚ի խորշս կողմանցն անջո՛ւր ջրհորոցն. ա՛նդ զգուշութեամբ զտեղին հետախաղա՛ղ ծածկէին, զի ամենայն տեղին աներեւո՛յթ լիցի[6036]։ 20 Իբրեւ անցին ա՛մք բազումք, իբրեւ կամք եղեն Աստուծոյ, առաքեաց Նէեմի զհրոյն՝ հրամանաւ Պարսից արքային, զթոռունս քահանայապետիցն այնոցիկ. որոց ծածկեալ էր թաքուցեալ զհուրն զի բերցեն։ Նոքա իբրեւ եկին, պատմեցին եւ ասեն. Բայ՝ հո՛ւր ինչ մեք անդր ո՛չ գտաք, բայց գտաք մեք անդ ջուր դանդաղամած թանձրացեալ[6037]։ 21 Ապա ետ նոցա հրաման երթալ մխոցա՛ւ առնուլ եւ բերել։ Եւ իբրեւ եղեւ ժա՛մ պատարագացն ողջակիզաց, հրամա՛ն ետ քահանայապետն Նէեմի ցանե՛լ զայն ՚ի վերայ փայտիցն եւ պատարագացն[6038]։ 22 Եւ իբրեւ զայս արարին՝ փոքր մի ժամանակ անց ՚ի վերայ. եւ արեգակն շո՛ղ ամպագոյն ՚ի վերայ ծագեաց, բորբոքեցաւ բոց հրոյն ՚ի վերայ փայտից սեղանոյն՝ եւ մաշեա՛ց զողջակէզսն, զի սքանչացեալ էին ամենեքեան[6039]։ 23 Ձա՛յն առին՝ սկսան օրհնել քահանայքն մինչդեռ ողջակէզքն կատարէին. բայց առաջնորդէ՛ր Յովնաթան իբրեւ ՚ի բերանոյ Նէեմեայ, եւ այլքն զկնի կցէին[6040]։ 24 Եւ է՛ր աղօթիցն օրինակ՝ ա՛յս։ Տէ՛ր Տէր Աստուած ամենայն արարածոց, ահեղ, հզօր, ճշմարիտ, արդա՛ր եւ ողորմած. դո՛ւ միայն թագաւոր քաղցր. 25 դու միա՛յն ես որ մատակարարես ամենայնի զամենայն. դու միայն ես արդա՛ր եւ ճշմարիտ, ամենակա՛լ յաւիտենից. որ ապրեցուցանես զԻսրայէլ յամենայն չարեաց, որ արարեր զհարսն ա՛յնպէս ընտրեալս, եւ սրբեցեր զնոսա[6041]։ 26 Ընկա՛լ զպատարագս զայս փոխանակ ամենայն ժողովրդեան քոյ, եւ պահեա՛ դու զժառանգութիւն քո։ 27 Սրբեա՛ եւ ժողովեա՛ զցրումն գերութեան մերոյ. ազատեա՛ զայնոսիկ որ կան ՚ի ծառայութիւն անարգելոց եւ պղծոց. հայեա՛ց ՚ի ծառայս քո. ծանիցե՛ն հեթանոսք՝ թէ դո՛ւ ես Աստուած մեր[6042]։ 28 Հա՛ր հարուածովք քովք զայնոսիկ որ բռնադատեցին զմեզ՝ հեթանոսք պիղծք եւ անարգեալք, որ այժմ հպարտացեալ եւ ամբարտաւանեա՛լ են ՚ի վերայ մեր։ 29 Եւ տնկեա՛ դու զժողովուրդ քո ՚ի տեղի սրբութեան քոյ, որպէս ասա՛ցն Մովսէս[6043]։ 30 Եւ քահանայքն օրհնէին զօրհնութիւնս իւրեանց։ 31 Եւ ողջակէզքն տակաւ վառեալ բորբոքեալ մաշէին։ Եւ իբրեւ վախճա՛ն եղեւ պատարագացն, զջուրն մնացեալ հրամայեաց Նեէմի զվիմօքն արկանել։ 32 Եւ իբրեւ ա՛յս եղեւ, առաւել բոցն ՚ի վերայ բորբոքեցաւ. եւ իբրեւ բոցոյն նշոյլք եղեն, դարձեալ միւսանգամ վառեցաւ բորբոքեցաւ սեղանն, եւ որ ինչ էր մնացեալ՝ եւ ա՛յն մաշեցաւ[6044]։ 33 Եւ իբրեւ իրքն այն համարձա՛կ յայտնեցան, եւ բանքն ՚ի թագաւոր անդր հասին, եւ եկին տեսին զտեղին յորում զհուրն թաքուցեալ էր քահանայիցն գերելոց, ջո՛ւր բղխեաց. ուստի եւ քահանայքն որ զՆեէմեաւն էին՝ զողջակէզսն իւրեանց կատարեալ սրբեցին[6045]։ 34 Ապա իբրեւ եհաս թագաւորն յիրացն հաստատութեան վերայ՝ հրամայեաց շուրջ փակե՛լ զտեղին, եւ տաճար շինեցին[6046]։ 35 Եւ ում կամէր շնորհս առնել թագաւորն՝ անտի՛ տայր պարգեւ. եւ ում տայր՝ բազում ինչս մատուցանէին նմա։ 36 Եւ անո՛ւն եդին նմա որ զՆեէմեաւն էին՝ Նեփթէ՛, որ թարգմանեալ կոչի սրբի՛չ։ Այլ կարդային զանուն նորա բազումք, Եփրաթա[6047]։
1 Եւ գտանի այս գրեալ ՚ի մատեանս առաջինս. եթէ Երեմիա մարգարէ հրամա՛ն ետ առնուլ ՚ի հրոյ անտի յայնմանէ յետո՛յ նոցա՝ որպէս ցուցանի. եւ ետ պատուէր մարգարէն զաւակի նոցա որ յետ նոցա էին[6048]։ 2 Եւ օրէնս եդ նոցա զի մի՛ մոռասցին զհրամանս Տեառն, եւ մի՛ մոլորեսցին ՚ի խորհուրդս իւրեանց, յորժամ տեսանիցեն կուռս քանդակեալս, պատկերս կերպարանեալս ոսկեղէնս եւ արծաթեղէնս, եւ որ զնոքօք զա՛րդ ինչ իցէ[6049]. 3 աղաչէր պատուիրանօքն, մի՛ մոռանալ զօրէնս ՚ի սրտից իւրեանց[6050]։ 4 Եւ էր՝ գրեալ ՚ի մատեանս անդ՝ ա՛յսպէս. իբրեւ զի զվրան ժամուն՝ եւ զտապանակ կտակարանացն հրամայեաց մարգարէն ըստ երկնաւոր հրամանին ընդ իւրեանս շրջեցուցանել. իբրեւ ելանէր Մովսէս ՚ի լեառն անդր տեսանել զժառանգութիւնն Աստուծոյ[6051]։ 5 Արդ եկն եհաս Երեմիա մարգարէ ՚ի տեղի՛ անդր. եւ ա՛նդ եգիտ այրս ամուրս անտառախիտս. զվրան ժամուն, եւ զտապանակն կտակարանաց, եւ զսեղանն խնկոց ա՛նդ տարեալ դնէր ՚ի ներքս, եւ զդրունսն ինքնի՛ն առարկանէր[6052]։ 6 Եւ անդէն մատեա՛ն որ ընդ նմա՛յն իսկ էին նշանակել զտեղին, եւ ամենեւին ճանապարհ ՚ի տեղի անդր ո՛չ կարացին գտանել[6053]։ 7 Իբրեւ զգաց Երեմիա՝ պատուհասել սկսաւ զնոսա՝ եւ ասէ. Ի՞բր ո՛չ գիտէք՝ եթէ անծանօթ հրամա՛ն է զտեղիդ կացուցանել, մինչեւ հաճեսցի Տէր տերանց ընդ արարածս իւր, եւ ժողովել հրամայեսցէ Աստուած զժողովս ժողովրդեան իւրոյ[6054]։ 8 Եւ ապա Տէր յայտնեսցէ զայս. եւ երեւեսցին փառքն Տեառն ՚ի սիւն ամպոյ, որպէս ՚ի ժամանակսն Մովսիսի։ Որպէս եւ Սողոմոն աղաչեաց զի տեղին սրբեսցի մեծապէս Տեառն[6055]։ 9 Յա՛յտ իմն այսպէս առնէր, թէ իմաստութեան խորհրդով մատուցին զպատարագս նաւակատեաց եւ զկատարելեաց տաճարին։ 10 Որպէս եւ Մովսէսն եկաց յաղօթս առ Տէր, եւ էջ հուր յերկնից եւ մաշեաց զփայտն, եւ զողջակէզս պատարագացն. սո՛յնպէս եւ Սողոմոն եկաց յաղօթս, եւ էջ հուր՝ եւ մաշեաց զողջակէզսն ՚ի վերայ սեղանոյն։ 11 Զի Մովսիսի չէ՛ր հրամայեալ ուտելի առնել զվասն մեղացն, իջանէր հուրն եւ մաշէր զպատարագսն. 12 սոյնպէս եւ Սողոմոն առնէր զայն զութ օրն ՚ի գլուխ։ 13 Եւ խնդրէին ՚ի հին մատեանսն ՚ի գիրս հարցափորձից, որ առ ամօքն Նեէմեայ եղեալ. եւ իբրեւ զի՛ւր եդեալ զայս ամենայն ժողովէր, եւ զա՛յլ մատեանս թագաւորաց եւ մարգարէից, եւ զԴաւթի՛ ինքն ՚ի գլխովին, եւ զա՛յլ հրովարտակս թագաւորաց՝ որ վասն ինչ ինչ ՚ի պատիւ տաճարին տուեալ էր, զամենայն ՚ի մի վայր կուտէր[6056]։ 14 Սոյնպէս եւ Յուդա զամենայն կործանեալն ՚ի պատերազմաց անտի եւ զցրուեալն ՚ի մի վայր ժողովեաց. եւ այժմ առ մեզ բովանդակեալ պահի[6057]։ 15 Եւ արդ որպէս զիարդ եւ պիտո՛յ իցէ ձեզ՝ յղեսջի՛ք, եւ մեք տացուք բերել ձեզ։ 16 Եւ զա՛յն ինչ բարի գործեսջի՛ք, եթէ զաւուրս տօնիցն հանապազորդ առնիջիք[6058]։ 17 Այլ ինքն Աստուած որ փրկեաց զամենայն ժողովուրդ իւր, եւ դարձոյց զամենայն ՚ի ժառանգութիւն, զարքայութիւն եւ զքահանայութիւն՝ եւ զսրբութիւն. 18 որպէս եւ խոստացաւն ՚ի ձեռն կտակարանացն. յուսամք ՚ի Տէր եթէ հուպ ընդ հո՛ւպ ժողովեսցէ ՚ի սուրբ տեղին[6059]։ 19 Զի փրկեա՛ց իսկ զմեզ ՚ի մեծամեծ չարեաց, եւ զտեղին ՚ի սրբութի՛ւն դարձոյց։
Դ 20 Այլ վասն Յուդայ Մակաբեանց, եւ եղբարցն սորին, եւ տաճարին մեծի՛ սրբութեան, եւ սեղանոյն նաւակատեաց. 21 եւ կամ վասն ընդ երեւեալ Անտիոքայ, կամ ընդ քաջահայր որդի նորա ճակատամարտս[6060]. 22 կամ որ ինչ յերկնից յայտնութիւնք եղեն. ա՛յն որ ինչ վասն քաջութեան պնդութեան օրինացն, եւ կամ որ զքաջութիւն ՚ի մտի դնել. եւ սակաւուք զբազումս որ զաշխարհս յաչս դնէին, զխուժադուժ ազգս հալածել[6061]։ 23 Կամ զհոյակապ ընդ ամենայն տիեզերս զշքեղ տաճարն վերստին շինել, կամ զմեծ քաղաքն ամենայնիւ յամենայնէ յազատութիւն հասանել. կամ զի ամենայն քաղցրութեամբ հեզութեամբ, խաղաղութեամբ Տեառն Աստուծոյ ընդ մեզ հա՛ճ լինել[6062]։ 24 Զա՛յն ամենայն որ ինչ միանգամ ՚ի ձեռն Յասոնեայ Կիւրենացւոյ ՚ի հինգ գլուխս դպրութեան ցուցեալ է. զայս ամենայն ջանասցուք ՚ի մի գլուխ հրովարտակիս կարճ ՚ի կարճոյ ցուցանել։ 25 Զի հայեցաք մեք ՚ի խուռն մեծաթիւ համարոյ բանիցդ, եւ որ ՚ի ներքս ծանրութիւն թուիցի՝ որ կամիցին մխել ՚ի բանս մատենիցդ[6063]. 26 այդրէն ՚ի դո՛յն թաւալել վասն թանձրութեան հիւթոյ խորութեան բանիցդ. հոգացա՛ք մեք առնել ընթերցանելեացն զբօսանս իմաստնոցն՝ յիշատակ առանց աշխատութեան, եւ ամենեցուն անեղծ անարատութեան[6064]։ 27 Եւ մեզ՝ որ զաշխատութիւնս զայս յա՛նձն առաք վասն համառօտ բանիս, մի՛ դիւրին ինչ ջան համարիջիք, կամ սակաւ քրտանց եւ տքնութեանց արժանի։ 28 Որպէս ոք զի պատրաստիցի առնե՛լ ուրախութիւն կոչնոց ընկերաց. մեծահա՛ց գործիցէ զընկերացն ուրախութիւն, եւ ո՛չ զիւր դիւրութիւն խորհիցի. սակայն վասն բազմացն հաճութեան ջա՛ն յանձն առաք։ 29 Զճշդե՛լն եւ զճշմարտելն՝ զայն առաջնոյն թողաք. զեղչելն եւ զբազկելն, եւ զկարճառօտ բանն ՚ի համառօտ կացուցանել, զայն մեք ո՛չ դանդաղեցաք։ 30 Որպէս վասն հասարակաց շինութեան ապարանից՝ բազմաց զգործ բաժանեալ, բայց սկի՛զբն եւ կատարածն շինուածոցն ՚ի բո՛ւն ճարտարապետ անդր հայի. այլ ծեփելն եւ գունելն եւ արծնելն եւ նկարելն, այն ՚ի զարդարի՛չ անդր հայի[6065]։ 31 Սո՛յնպէս եւ մերս. հարցանելն եւ փորձելն եւ քննելն, եւ զհե՛տ վարել ճշմարտութեան բանիցն, եւ զխորին խորհուրդս խորագիտութեամբ ՚ի վե՛ր բերել. որ առաջնորդ եղեւ այնց դպրութեանց՝ ՚ի նմանէ՛ խնդրելի է[6066]. 32 այլ զհամառօտ կարճառօտ բանից՝ որպէս այժմիկ պատմելոյ յանձն առեալս իցէ, յինէ՛ն պահանջելի է[6067]։ 33 Արդ՝ աստի՛ սկիզբն արասցուք բանիցդ պատմել խոստացելոց, ա՛յսչափ ինչ զօդեսցուք յառաջին անդր։ Բայց սակայն եւ ա՛յս անագորոյն մտա՛ց է, զճառս մատենին յառաջագոյն երկայնել, եւ զմատեանն ՚ի գլխովին համառօտ կարճառօտ պատմել[6068]։
Ե 1 Սրբոյ քաղաքին ամենայն խաղաղութեամբ բնակելոյ, եւ օրինացն ճշմարտութեան, իբրեւ զի գեղեցի՛կ իմն պահեցելոյ՝ վասն Ոնեա՛յ քահանայապետի բարեպաշտ չարատեաց սրբութեանն[6069]։ 2 Զի իբրեւ հարկ իմն լինէր եւ թագաւորա՛ցն ինքնին մեծարել զերեւելի տաճարն, հրովարտակօք պատարագօք եւ տրօք բազմօք[6070]։ 3 Մինչեւ Սելեւկոս արքայ կողմանցն Ասիացւոց ՚ի սպաս պաշտաման կայր, եւ յիւրոց մտից զամենայն սպաս պաշտաման ՚ի պատարագս ողջակիզացն ծախէր։ 4 Սիմովն ոմն անուն ՚ի Բաղգեղ գնդէ անտի առաջնորդէր տոհմին իւրոյ, ընդ հակառակս ել քահանայապետին՝ վասն իւր ՚ի քաղաք անդր անօրինելոյ[6071]։ 5 Իբրեւ յաղթել ինչ եւ առնել Ոնեայ ո՛չ կարաց, եկն եկա՛ց առաջի Ապողոնի Դրասեանց՝ որ ըստ այնմ ժամանակի Ստորին Ասորւոց եւ Տաճկաստանի սպարապե՛տ էր[6072]. 6 եւ պատմեաց նմա եթէ բազում են այն գանձք՝ որով լցեալ պահեն զտուն գանձուցն յԵրուսաղէմ, եւ ազգի ազգի գանձիցն զթի՛ւ իսկ եւ զհամար՝ ո՛չ մարթէ՛ ոք ունել. եւ պարտ՝ ա՛յնպէս էր՝ ասէ, ընդ ձեռամբ արքայի ՚ի սպաս զոհիցն պաշտել զայն[6073]։ 7 Յա՛նձն առին Ապողոնիոս եւ թագաւորն, որպէս եւ նմա՛ պատմեցաւ վասն գանձուցն ցուցանել։ Նա յառաջ կոչեաց զՀեղէոդորոս զհանդերձապետ իւր, հրամա՛ն ետ նմա՝ զայսչափ գանձս հանել բերել ՚ի քաղաքէ անտի[6074]։ 8 Վաղվաղակի չո՛ւ առնէր խաղայր գնայր Հեղէոդորոս, պատճառանօք իբրեւ Ստորին Ասորւոցն եւ Տաճկաստանի քաղաքացն զաշակերտութեամբ շրջել, բայց ՚ի սրտէ զհրաման թագաւորին վաղվաղակի կատարէր։ 9 Իբրեւ եկն եհաս յԵրուսաղէմ, ա՛նդ սիրով քահանայապետն եւ քաղաքն ամենայն առատութեամբ ընկալան զնա։ Սկսաւ նա պատմել նոցա որպէս ցուցին արքայի՝ եւ ասէ. Ո՛, կամ ընդէ՛ր, եւ կամ ո՞րպէս ամբաստան եղեն զձէնջ առ արքայի, եւ կամ արդարեւ ա՛յնչափ գա՛նձք իցեն զոր ասացի՞նն[6075]։ 10 Եկա՛ց յառաջ քահանայապետն՝ եւ ասէ. Ե՛ն ե՛ն արդարեւ աւանդք այրեաց եւ որբոց ՚ի պա՛հ եդեալ։ 11 Իցե՛ն եւս՝ եւ Որկանեայ Տուբեանց առն աւագի. այլ ո՛չ եթէ ա՛յնչափ որչափ ամբաստանօղ նամակագիրն անօրէն Սիմոն խօսեցաւ։ Ընդ ամենայն թէ քա՛ջ իցեն քանքարք արծաթոյն չորեքհարիւր, եւ քանքարք ոսկւոյ երկերիւր[6076]։ 12 Այլ զրկել զհաւատացեալս՝ վասն մեծապատիւ շքեղ ընդ ամենայն աշխարհ ամո՛ւր անխա՛բ տաճարին չի՛ք ինչ հնար[6077]։ 13 Նա իբրեւ լուաւ զբանս քահանայապետին՝ զարքունի զհրամանն ՚ի մէջ առնոյր՝ եւ ասէր. ՚Ի սպա՛ս եւ ՚ի պէ՛տս արքունի երթալ հրամա՛ն է գանձիդ այդմիկ[6078]։ 14 Օր եւ ժամ յայտ առնէր, մտանել համարել առնո՛ւլ պատրաստէր ըստ հրամանին արքունի։ Եւ անդ լինէր ո՛չ սակաւ ջան եւ վտանգ խռովութեան քաղաքին։ 15 Քահանայքն ինքնին թաւալեալ անկանէին առաջի սեղանոյն նովին սրբութեան պատմուճանաւն. աղաչէին զայն՝ որ վասն աւանդապահ զգուշութեան զօրէնս հաստատեաց. որ զայս ո՛ղջ անարատ յիւրաքանչիւր աւանդատուս հասուցանել մարթասցեն[6079]։ 16 Ա՛նդ էր տեսանել զտեսիլ քահանայապետին, եւ զհալել ՚ի միտս իւր. զի տեսիլն եւ գո՛յն երեսացն ցուցանէր զսրտին թախծութիւն[6080]։ 17 Զի իջեալ մածեալ պատեալ պաշարէր զնա ահ եւ երկիւղ եւ սոսկումն մարմնոյ. յա՛յնմ ամենայնէ յայտնի էր տեսանելեացն զսրտին տաղտուկ[6081]։ 18 Դարձեալ յիւրաքանչիւր ապարանիցն դասադաս մտանէին ՚ի համաշխարհի խնդրուածս. զի մի՛ յարհամարհանս՝ պատիւ մեծի տաճարին գնասցէ[6082]։ 19 Եւ կանայք քրձազգածք ընդ հրապարակս աշխարէին. արգելականք կուսանաց ՚ի կուսաստանաց անտի ՚ի դրունս եւ ՚ի պարիսպս ընթանային. եւ կէսք ընդ պատուհանս արտաքս կարկառէին[6083]։ 20 Եւ ամենեքեան առ հասարակ աղօթի՛ց բարբառով զձեռս համբարձեալ յերկինս մատունս տատանէին։ 21 Եւ ա՛նդ էր ողորմ տեսիլ տեսանել. զի առ հասարակ անկեալ մարդկանն՝ զաղօթս թաւալելով յերկինս մատուցանել. զմեծապէ՛ս սքանչելի շտա՛պ տագնապի ըստ քահանայապետին կարծեաց։ 22 Եւ նոքա ա՛յնպէս թաւալելով անկեալ առ Ամենակալն կարդային, զաւանդս հաւատացելոցն՝ ՚ի հաւատացեալսն ո՛ղջ անարատ հասուցանել։ 23 Եւ Հեղիոդորոս զյայտնութեան վճիռն գտանէր։ Եւ մինչդեռ նա սպասաւորաւն հանդերձ ընդ գանձի տուն շրջէր. 24 որ ՚ի վերայ ոգւոց եւ ամենայն իշխանութեանց զօրութիւն ՚ի ձեռս իւր ունի, երեւո՛յթ մի նշանի մեծ արար, զի ամենեքեան որ իշխեցին մտանել ընդ նմա, լուծան լքան ընդարմացան՝ ՚ի պարտութիւնս վատթարութեան մատնեցան յԱստուծոյ զօրութենէ անտի[6084]։ 25 Զի երեւեցաւ նոցա յանկարծակի երիվար մի մեծաշո՛ւք հեծելով հանդերձ, երեւելի զարդու ՚ի զէն ոսկի վառելով[6085]. 26 եւ այլ երկու արք երիտասարդք հզօրեղք ՚ի զարդ գեղեցիկ զարդարեալք առաջի հեծելոյն. որք մատեա՛ն վաղվաղակի յաջմէ եւ յահեկէ, ՚ի մեծամե՛ծ հարուածս հարկանէին զՀեղիոդորոս[6086], 27 մինչեւ անկեալ յանզգայ թմբրեալ մե՛րձ ՚ի մահ, բառնային զնա 28 որ այնչափ շքով եւ պատուով եւ սաստիւ եւ սպասաւորօք մտեալ ճեմէր ՚ի տա՛ն գանձին. արդ բարձեալ բերէին յանզգայ՝ զչա՛փ առեալ[6087]. 29 զի յայտնապէս զօրութիւնքն Աստուծոյ ՚ի վերայ հասեալ՝ անմռունչ անբարբառ պակասեալ յամենայն յուսոյ փրկութեան, ընկեցեալ յերկիր կիսամահ դնէր։ 30 Իսկ որ շուրջ զՈնեաւն էին, զՏէր օրհնէին. որ յամենայնի փառաւորէր զիւր տեղիսն սրբութեան։ Եւ զայն որ փոքր մի յառաջ խռովութեամբ լցեալ էր զտաճարն. յերեւել փառաց ամենակալ Տեառն, խնդութեամբ եւ ուրախութեամբ լնուլ, եւ անպակաս զուարթութեամբ[6088]։ 31 Յայնժամ փութապէս ոմանք յեկելոց անտի բարեկիրք՝ աւագք ընկերք զօրավարին, յո՛տս հասանէին Ոնեայ՝ խնդրե՛լ ՚ի Բարձրելոյն՝ գոնէ զշունչն շնորհել նմա. ա՛յնպէս անկեալ չարաչար ՚ի վերայ յետին ժամանակի այրն ցամաքեալ դնէր[6089]։ 32 Խորհո՛ւրդ կալաւ քահանայապետն՝ գուցէ կարծի՛ս ինչ տացէ թագաւորին, իբրեւ դաւո՛վ ինչ ՚ի նմանէ, կամ ՚ի Հրէից անտի զայրն վնասեալ. ՚ի խնդրուածս լինէր, պատարագս մատուցանէր վասն առնն փրկութեան։ 33 Ա՛յն ինչ քաւութիւնքն ՚ի ձեռս քահանայապետին մատչէին՝ վաղվաղակի նոյն երիտասարդք գային իջանէին առաջի Հեղիոդովրայ՝ նովին հանդերձիւ զարդարեալ, եւ ասէին. Բազո՛ւմ շնորհս դու Ոնեայ քահանայապետի կալջի՛ր. վասն նորա քեզ Տէր ՚ի ձեռն նորա զոգիսդ շնորհեաց[6090]։ 34 Այլ դու վասն նորա ա՛յդչափ տանջանօք պատուհասեալ, պատմեսջի՛ր զայդչափ մեծութիւն զօրութեանցն Աստուծոյ առ ամենեսեան։ Եւ զայս իբրեւ ասացին՝ անդէ՛ն վերացան[6091]։ 35 Հեղիոդորոս իբրեւ անձին զգաց՝ յո՛տն կացեալ վաղվաղակի, ողջակէ՛զս պատարագաց մատուցանէր Տեառն. ո՛ւխտս եւ աղօթս մեծամեծս կատարէր Տեառն՝ որ շնորհեաց նմա զոգիսն. եւ անդէն ՚ի նո՛յն չափ յառաջինն զօրացոյց։ Եւ զքահանայապետն զՈնիա մեծապատիւ մեծապարգեւ մեծարէր. եւ ինքն չո՛ւ արար խաղաց գնաց անդրէն առ թագաւորն[6092]. 36 եւ ընդ ամենայն տեղիս լնոյր զսքանչելիսն Աստուծոյ վկայութեամբ, զոր ի՛նքն իսկ իւրովք աչօք տեսեալ լինէր[6093]։ 37 Թագաւորն իբրեւ սկսաւ հարցանել զՀեղիոդորոս. թէ ո՞րպէս՝ զիա՞րդ՝ յոր գործ երթեալ էիր զի՞նչ վճարեցեր։ Սկսաւ տալ զրոյցս քանքատելով՝ եւ ասէ. Ոհ. յԵրուսաղէմ երթեա՛լ երթիցէ[6094] 38 որ ոք ձե՛ր թշնամի եւ իրաց մեծա՛ց ձերոց վնասակա՛ր իցէ, զնա հրամայեսջիք յղել. եւ գտջիք զնա անտի այսր գանալի՛ց չարագան, թէ ապրել միայն կարասցէ։ 39 Զի ա՛յնպէս ճշմարիտ մեծ զօրութիւն նստի անդ։ Զի ինքն իսկ՝ որոյ զօրութիւնն յերկնից երկինս է, այցելո՛ւ եւ օգնական է նմա. եւ որ միանգամ թշնամութեամբ, կամ թէ արհամարհանօք յայն տեղի հասէ, մեծամեծ հարուածովք հարեալ՝ թէ՛ արձակեսցէ եւ եթ[6095]։ 40 Վասն Հեղիոդորայ եւ գանձին տանն պաշարելոյ ա՛յսչափ բանք եղեն։
1 Այլ վասն Սիմոնի՛ որ գանձին եւ գաւառին նամակագի՛ր էր, առաւել եւս յաճախէր՝ ամբաստա՛ն լինէր վասն Հոնեայ, եթէ նա՛ ինքնին գլխովին որ զՀեղիոդորոսն շարժեաց եւ լլկեաց. եւ ամենայն չարեաց ի՛նքն է առաջնորդ եւ գործելի[6096]։ 2 Եւ զբարերար քաղաքին եւ զայցելու, եւ զերախտաւոր զազգին, զնախանձայոյզ զվրէժխնդի՛ր զօրինացն, իբրեւ զվնասակա՛ր իրաց արքունի իշխէր ՚ի ներքս արկանել կշտամբելով[6097]։ 3 Եւ ա՛յնչափ վարէր զհե՛ռ զնախանձ թշնամութեան, մինչեւ ոմանց՝ զոր ՚ի գո՛րծ կացուցեալ էր Սիմոն մահո՛ւ պա՛րտ առնէր նոցա զսուրբն[6098]։ 4 Իբրեւ զա՛յնչափ անհնարին տեսանէր հակառակութեամբ Հոնիա, դարձեալ ՚ի մոլորութիւն անդր հայէր Ապողոնիա՝ որ Ստորին Ասորւոց եւ Տաճկաստանի սպարապե՛տն էր, զի եւ նա՝ չարեաց ընկեր գործոց կցորդէ՛ր Սիմոնի. յա՛յնչափ զմիտս թագաւորին բորբոքէին[6099]։ 5 Անհնարին համարեցաւ այնուհետեւ զհասարակաց օգուտ ՚ի մէջ մատուցանել առանց օգնականութեան թագաւորի առն հրամանի[6100]. 6 մանաւանդ զի տեսանէր զՍիմոն անդադա՛ր ՚ի վերայ խարդախութեանց խորամանգութեամբ անհանգի՛ստ ջանացեալ[6101]։
Զ 7 Իբրեւ Սելեւկոս փոխեցաւ յաշխարհէ, եւ ա՛ռ զթագաւորութիւնն Անտիոքոս, որ անուանեալն կոչէր Երեւեալ. Յասոն անուն ոմն՝ եղբայր Հոնեայ, ջանացաւ շնութեամբ մտանել հանել զքահանայապետութիւնն յՈնեայ[6102]. 8 խոստացաւ տա՛լ յարքունիս վաթսուն քանքար ՚ի վերայ երեք հարիւր քանքարոյ. եւ յայլոց մտից ութսուն քանքար. 9 եւ ա՛յլ եւս հարիւր եւս մատուցից ասէ՝ եթէ գործն աջողեսցի. զքաղաքն ՚ի ձեզ նուաճեցից, թեատրոնս եւ կրկէսս շինեցից ասէր, եւ Երուսաղեմացւոցն ՚ի ձե՛ր անուն Անտիոքացիս գրեցից[6103]։ 10 Իբրեւ յա՛նձն առ թագաւորն, եգի՛տ նա զիշխանութիւնն զոր խնդրէր՝ հետ ընդ հետ վաղվաղակի ՚ի Յունաց ՚ի հեթանոսութիւն անդր զընտանի օրէնսն դարձուցանէր[6104]։ 11 Զպարգեւսն զառաջինսն զարքունի որ ՚ի ձեռն Յովհաննու, եւ Փտողոմեայ հօր ՚ի ժամանակի հրեշտակութեանն՝ որ վասն հասարակաց սիրով օգնականութեան կատարեցան եւ զկրօնսն օրինաւորս ՚ի բա՛ց քակեցին, եւ անօրէնութեան նո՛ր օրէնս ՚ի ներքս արկանէր[6105]։ 12 Զի ՚ի ներքս ընդ բերդա՛ւն իսկ թեատրոնս եւ երիտասարդանոցս շինէր. ժիրաժիր մանկունս ընտրանաւ՝ զայն յուսումն արուեստականացն տային։ 13 Եւ այնպէս իմն եռա՛նդն ածէին, սկի՛զբն արարեալ այլազգութեանն եւ հեթանոսութեանն վասն ամպարիշտ եւ չքահանայապետ Յասոնեայ անհնարին մոլորութեանն[6106]։ 14 Զի այնուհետեւ թողեալ էր զպաշտօն պատարագաց սեղանոյն, եւ զսպասս տաճարին, եւ արհամարհեալ էր զողջակէզս պատարագացն. յօժարագոյնս տային զանձինս իւրեանց ազգք քահանայիցն ՚ի մարձիչս եւ ՚ի բռնամարտիկս, եւ յանօրէնս բաշխոյս կաքաւչաց, եւ արդնընկէց տէգընկէց ձայնատու ժամանակաւն[6107]։ 15 Եւ զհայրենի՛ պատիւն առ ոչինչ համարէին, բայց զանօրէն հեթանոսութեան փառս քան զօրհնութեան փառս լա՛ւ համարէին։ 16 Վասն այսորիկ իսկ եւ վա՛ղ հասանէին ՚ի վերայ նոցա նեղութիւնքն որ շուրջանակի հասեա՛լ պատեա՛լ պաշարեալ պահէին։ Զի որոց ընդ բա՛րս եւ ընդ գնացս նախանձէին, եւ կամէին ամենայնի՛ւ նմանել նոցա, զնոսին իսկ դահիճս եւ թշնամի՛ս եւ տանջիչս անձամբ անձին ինքեանք իսկ պատրաստեցին[6108]։ 17 Զի անօրինել ոք յաստուածեղէն օրէնսն դիւրին մի՛ համարիցի. այլ զայս ամենայն ժամանա՛կդ որ առաջի կայ յայտնապէ՛ս պատմեսցէ[6109]։ 18 Արդ է՛ր ժամանակ եկեալ հասեալ՝ է՛ր դից պաշտօնն հինգամեակ պաշտաման ՚ի Ծուր քաղաքի առաջի թագաւորին[6110]։ 19 Յայն պաշտօն՝ անօրէն Յասոն խաղալիկս եւ հանդիսականս ՚ի սուրբ յԵրուսաղէմ քաղաքէ անուանեալս Անտիոքացիս յղէր. ՚ի ձեռն տայր նոցա երեք հարիւր սատեր ՚ի գինս զոհից Վահագնի պաշտաման։ Իբրեւ եկին բերին որ բերէինն՝ աղաչեցին զի մի՛ խառնեսցեն զայն արծաթ ՚ի զոհս կռոց պաշտաման. զի ո՛չ էր պարտ եւ պատշաճ ՚ի սուրբ տեղւոջէ անտի գանձ՝ երթալ զոհից կռոց դի՛ց պաշտաման[6111]։ 20 Նոքա որ առինն՝ առնուլ առին վասն այնորիկ որ ետն բերել յանուն զոհիցն պաշտաման. բայց վասն բերելեացն աղաչելոյ՝ անդր ինչ ո՛չ խառնեցին, այլ ետուն ՚ի գործ արքունի վարձ նաւաց գործելոյ[6112]։
Է 21 Այլ յետ հրեշտակութեանն Ապողոնեայ Մենեսթեանց յերկիրն Եգիպտացւոց ա՛նց Փտողոմէոս թագաւորն Եգիպտացւոց, եւ ա՛ռ զթագ փոխանակ նորա Անտիոքոս. եւ իբրեւ օտարացեալ իմն համարէր զանձն կողմանցս այսոցիկ։ Դա՛րձ արար՝ խաղաց գնաց՝ եկն ՚ի քաղաքն Յոպպէացւոց. անտի եկն յԵրուսաղէմ[6113]. 22 եւ անդ մեծապէս մեծարեցաւ ՚ի Յասոնէ՝ եւ ՚ի քաղաքէ անտի, մեծամե՛ծ սքանչելեօք՝ ջահիւք եւ բոցաճաճանչ սպասուք. ապա անտի խաղաց գնաց ՚ի կողմանս Տաճկաստանի ամենայն զօրօքն հանդերձ։ 23 Ապա յետ երից ամաց ժամանակի, արձակեաց Յասոն զՄենեղաւոս զեղբայր մոլեկան Սիմոնի, ՚ի ձեռն ետ նմա տանել առ արքայ զգանձն զարքունի[6114]։ 24 Նա՝ իբրեւ յանդիման եղեւ արքային, եւ մեծարեցաւ ՚ի նմանէ, յա՛նձն իւր սկսաւ կորզել զքահանայութիւնն. եւ զյանցանել զՅասոնեաւ՝ յաւել եւս ՚ի սակ գանձին ա՛յլ եւս երեք հարիւր քանքար[6115]. 25 եւ առեալ գայր զհրաման իշխանութեանն զարքունի։ Ե՛կն եհաս. քահանայապետութեան ինչ արժանի գործ ո՛չ գործեաց, այլ սրտմտութիւն դառնութեան՝ չարաչար գազանապէս վարեալ բերէր[6116]։ 26 Եւ Յասոն որ դաւով զիւրոյ եղբօր զքահանայութիւնն ինքն շնացաւ, դարձեալ զնորա քահանայութիւնն նոյնպէս ա՛յլ տարաւ. եւ նա փախստեայ յերկիրն Ամոնացւոց հալածական անկանէր[6117]։
Ը 27 Իսկ Մենեղաւոս առնուլ ա՛ռ ՚ի ձեռս զիշխանութիւն քահանայութեան. բայց զայն ինչ որ թագաւորին խոստացեալ էր ողջ՝ ո՛չ կարէր առնել։ Իբրեւ ստիպե՛լ տագնապել պահանջել սկսաւ հազարապետն դղեակ բերդին[6118]. 28 զի նմա՛ էր յանձն հանել հարկ զաշխարհին. վասն այնորիկ իսկ եւ երկոքին ՚ի միասին ՚ի դուռն կոչեցան[6119]։ 29 Եւ իբրեւ ետես Մենեղաւոս թէ չէ՛ զհարկն ՚ի դուրս հատուցանելոց, եմո՛ւտ ընդ փոխանակաւ, եւ կացոյց փոխանակ զԼիւսիմաքոս զեղբայր իւր. եւ Սուստրատոս կա՛յր ՚ի վերայ գործոցն Կիպրացւոց[6120]։ 30 Իբրեւ ա՛յս իրք ա՛յսպէս հաստատեալ կային, դէ՛պ եղեւ Տարսացւոց եւ Մաղովտացւոց ժամանակն ՚ի գրգի՛ռ վայրի դիպել. վասն զի տուեալ էր զնոսա յուտեստ Անտիոքիդեայ հարճի թագաւորին[6121]։ 31 Փո՛յթ կալա՛ւ չո՛ւ առնել հասանել ցածուցանել զնոսա. եւ թո՛ղ ՚ի տեղւոջ իւրում փոխանակ իւր զԱնդրոնիկոս ՚ի նմին պատուի։ 32 Իբրեւ ժամանա՛կ իւր պարապոյ գտեալ Մենեղաւոս, մեղմով սպաս ոսկի գողացաւ ՚ի տաճարէ անտի. եւ ետ նա Անդրոնիկեայ. նա եւ ա՛յլ եւս վաճառեալ էր նորա ՚ի Ծուր եւ յայլ քաղաքսն որ շուրջ զնովաւ էին։ 33 Որպէս յանդիմանութեամբ յայտ առնէր Ոնիա յամրէ անտի, յոր անկեալ էր ՚ի Դափնա Անտիոքացւոց[6122]. 34 վասն այնորիկ Մենեղաւոս իբրեւ ի՛ւր արարեալ զԱնդրոնիկոս՝ աղաչէր զնա, եւ նովաւ ջանայր զբռա՛մբ արկանել զՈնիա։ Նա գնա՛ց եկն առ Ոնիա, եւ հաւատացուցանէր զնա նենգութեամբ՝ եւ դաշինս հաւատարիմս կռէր ընդ նմա ծա՛նր ծա՛նր երդմամբք. սակայն հաւանեցոյց զնա ելանել յամրէ անտի, թէպէտ եւ է՛ր ինքն ՚ի միտս կասկածոտս։ Եւ անդէն իբրեւ եհան՝ խողխողեաց, ամենեւին ո՛չ զանգիտեաց յիրաւանցն արդարութենէ[6123]։ 35 Վասն այսորիկ ո՛չ միայն Հրէայք՝ այլեւ հեթանոսք բարկացեալ էին. եւ կարի՛ առաւել՝ վասն առնն տարապարտուց մահուանն[6124]։ 36 Այլ թագաւորն իբրեւ դարձաւ ՚ի կողմանցն Կիւլիկեայ, առաջի՛ անկանէին քաղաքա՛ց քաղաքաց Հրէայքն, եւ հեթանոսք սրտացաւութեամբ, վասն առնն զո՛ւր մեռելոյ, տարապարտո՛ւց կորուսելոյ[6125]։ 37 Յայնր վերայ սրտի մտօք Անտիոքոս դժգմեցաւ, ՚ի գո՛ւթ դարձաւ եւ արտասուեա՛ց յոյժ ՚ի վերայ սրբութեան եւ բազում իմաստութեան առնն[6126]։ 38 Եւ ջեռաւ բորբոքեցաւ ՚ի սրտմտութիւն բարկութեան իւրոյ. եւ անդէն հրամայեաց զգլխո՛վ ածել զծիրանիսն Անդրոնիկեայ. եւ զԱնդրոնիկոս մերկացեալ ՚ի հանդերձէ իւրմէ, շո՛ւրջ ածեալ զքաղաքաւն, եւ ՚ի նմին տեղւոջ ուր զՈնիա՛յն անօրինեցին՝ հրամայեաց զկառափն հարկանել զանօրէն մահապարտին. ՚ի Տեառնէ զարժան տանջանս ՚ի վերայ չարագործին հասուցելոյ[6127]։
Թ 39 Իբրեւ բազո՛ւմ գաղտագողօնք լինէին գանձին ՚ի ձեռն Լիւսիմաքեայ Մենեղեայ խորհրդով, եւ համբաւն ՚ի դուրս յաճախէր, ժողովեցան զօրքն ՚ի վերայ Լիւսիմաքեայ. քանզի բազում նուագս ոսկիս կորուսեալ ՚ի միջոյ համարուէն[6128]։ 40 Իբրեւ սկսան զօրքն տագնապել, եւ լի բարկութեամբ ՚ի վերայ յարձակել. վառեցոյց Լիւսիմաքոս արս իբրեւ երիս հազարս։ Սկսաւ ձեռն ՚ի գործ արկանել, եւ սկիզբն առնել գործոցն չարութեան. արամբ միով որ խուժադո՛ւժ եւս էր տեսանելո՛վ քան զմտօքն թանձրութեան[6129]։ 41 Իբրեւ տեսին զԼիւսիմաքեայ զդա՛ւն եւ զնենգութիւն որ եղեւ՝ խռնեցան վաղվաղակի, ձեռն ՚ի գործ առնէին, ոմն վէմս, ոմն վի՛րգս, կէսքն զաւա՛զն զխիճն հողախառն առ հասարա՛կ յարձակելոցն ՚ի վերայ արկանէին[6130]։ 42 Զոմանս վիրաւորս, զոմանս կառափնատս արձակէին, զբազումս սպանանէին, եւ զամենեսին առ հասարակ ՚ի փախուստ դարձուցանէին. զնոյն ինքն զսեղանազերծ զտաճարակապուտ՝ զգանձի տամբն արկանէին փախստեայ[6131]։ 43 Վասն այսր ամենայնի լինէին դատաստանք ընդ Մենեղայայ։ 44 Իբրեւ եկն էջ թագաւորն ՚ի Ծուր, յանդիմա՛ն նորա իսկ էին դատաստանք. զի եկին ա՛րք երեք ՚ի ծերակոյտ ժողովրդենէ անտի ցուցանել զիրաւունս[6132]։ 45 Իբրեւ ՚ի պարտութիւն մատնեցաւ Մենեղաւոս, խոստացաւ գանձ բազում տալ Փտողմեայ, զի հաճեսցէ զմիտս նորա[6133]։ 46 Վասն այսորիկ առեալ զթագաւորն մեկուսի՝ իբրեւ զբօսանաց պատճառաւ՝ շրջեաց զմիտս նորա[6134]. 47 զամենայն չարեացապա՛րտ Մենեղաւոս արձակել ՚ի պարտեաց անտի։ Եւ զայն տառապեալս, որ թէպէտ առաջի Խաղտեաց դատ վարէին, իրաւ գտանէին, արձակեալք՝ գտեալք անարատք երթային, զնոսա մահապարտս արարին[6135]։ 48 Եւ վաղվաղակի զանիրաւութեան պատիժս զնոքօք արկանէին, որ վասն քաղաքին եւ գնդին եւ սպասուն սրբութեան գուժել եկեալ էին[6136]։ 49 Եւ վասն ա՛յսր ամենայնի Ծուրացիքն չարատեացք առատապէս սրտացաւութեամբ հանդերձեցին զնոսա[6137], 50 եւ յղարկեցին զՄենեղաւոս վասն իշխանացն ռըժդութեան եւ ագահութեան։ Հաստատեալ կայր չարախօսութիւն մեծ, եղե՛ռն վնասու քաղաքացւոցն իւրոց կացուցանէր[6138]։
1 Եւ ժամանակօք երկրորդ գալստեանն Անտիոքու յերկիրն Եգիպտացւոց առաքէր ՚ի կողմանցն Անտիոքացւոց[6139]։ 2 Իբրեւ դէ՛պ լինէր ընդ ամենայն քաղաքն յաւուրց քառասուն երեւել ընդ երկինս եւ ընդ երկիր, ա՛րս հեծեալս տիգաւորս, ՚ի զարդ ոսկի[6140] 3 վառեալս՝ զարդարեալս, արշաւեալս յարձակեալս խառնեալս ընդ միմեանս. ա՛նդ էր լսել թընդիւն վահանաց, շկահիւն զաղեղանց, շողիւն սուսերաց, շաչիւն նշանաց, շառաչիւն նետից, զփայլիւն զոսկեղէն վառելոց։ 4 Եւ ամենեքեան անկեալ աղաչէին զա՛յն նշանս ՚ի բարի ինչ կատարել։ 5 Իբրեւ շռի՛նդն իմն յանկարծուստ համբաւի հարկանէր, իբրեւ թէ Անտիոքոս փոխեալ իցէ յաշխարհէ. առնոյր Յասոն ո՛չինչ պակաս քան զքսան հազար վառեալ, եւ յարձակէր ՚ի վերայ քաղաքին. եւ նոքա վասն յանկա՛րծ դաւոյն ՚ի պարսպէ անտի մերժէին։ Եւ Մենեղաւոս արշաւեալ ՚ի քաղա՛ք անդր հասանէր[6141]. 6 ուր Յասոնն մոլեգին յանխնա՛յ անկեալ գործէր մեծամե՛ծ կոտորած քաղաքացեացն իւրոց, իբրեւ ՚ի մէջ թշնամեաց գործէր. եւ ո՛չ ածէր զմտաւ զտոհմային քաղաքակից ընկերութեանն բարեկանդանութիւն, զի ՚ի թշուառութիւն դարձուցանէր. այլ համարէր իբրեւ ՚ի մէջ թշնամեա՛ց անկեալ սպէպ ստէպ տագնապել, եւ ՚ի վերայ միատոհմի՛ գնդին իբրեւ ՚ի վերայ թշնամւոյ նշա՛ն յաղթութեան կանգնել[6142]։ 7 Ապա իշխանութեան ինչ ո՛չ կարաց հասանել, բայց ՚ի կատարած զամօթ դաւոյն ժառանգէր. եւ ինքն փախստեա՛յ անկանէր ՚ի կողմանս Ամոնացւոց. 8 յորմէ չարաչար կատարած վախճանի ընդունէր, արգելեալ ՚ի բանտի Արետայ Արաբացւոց արքայի։ Դարձեալ ՚ի քաղաքէ՛ ՚ի քաղաք փախստեայ լինէր, ատելի հալածական յամենեցունց՝ իբրեւ ապստամբ յօրինացն, պղծեալ գարշեցեալ՝ իբրեւ գաւառի եւ քաղաքի եւ գնդի՝ մատնիչ եւ դահիճ, յերկրին Եգիպտացւոց եռացեալ թքաւ[6143]։ 9 Բազո՛ւմս եւ անթիւս յիւրմէ աշխարհէ օտարացոյց, եւ ինքն օտարացեալ ՚ի մէջ օտարաց կորեաւ[6144]. 10 անսուգ, անխնամ, անհանդերձ, եւ գերեզմանացն հայրենեաց չեղեւ՛ արժան[6145]։
Ժ 11 Իբրեւ ա՛զդ եղեւ արքային վասն իրացն եղելոց, ապստա՛մբ համարեցաւ թագաւորն զՀրէաստան յիւրմէ. վասն այսորիկ փութացա՛ւ գնաց յերկրէն Եգիպտացւոց գազանացեալ սրտիւ, եկն՝ ա՛ռ զքաղաքն ՚ի սուր սա՛յր սուսերի՝ եւ ՚ի տէ՛գ նիզակի[6146]. 12 եւ հրամա՛ն ետ զօրացն՝ որ ՚ի բուռն անկանիցին՝ յանխնա՛յ կոտորեսցին, եւ որ յապարանս ամրասցին՝ անդէն ՚ի նե՛րքս սատակեսցին[6147]։ 13 Եւ ա՛նդ լինէր տղայոց եւ ծերոց առ հասարակ կոտորած, կանանց եւ մանկանց առ հասարակ սատակումն, կուսի՛ց եւ կուսանաց առ հասարակ կոտորած։ 14 Եւ ո՛ւթ բեւր յայն երիս աւուրս միանգամայն կոտորեցին. եւ չորս բեւրս ՚ի վաճառի ո՛չինչ պակաս լաւութեամբ քան զսպանեալսն վաճառեցին։ 15 Եւ իբրեւ այսու չարեօք ո՛չ յագեցաւ, իշխեաց ձեռնամուխ լինել ՚ի սուրբն ամենայն աշխարհաց, իշխեաց մտանել ՚ի տաճար անդր. առաջնո՛րդ ՚ի ձեռն ունէր զՄենեղաւոս, որ օրինացն եւ աշխարհին եւ գնդին մատնիչ եւ դահի՛ճ եղեալ էր[6148]։ 16 Եւ պիղծ եւ անօրէն ձեռօք զսուրբ սպաս սեղանոյն, եւ որ յայլոց թագաւորաց եւ յայլոց քաղաքաց եդեալ էր ՚ի սրբութիւն՝ յաճումն եւ ՚ի փառս տեղւոյն, զայն առեալ պղծո՛ց բաշխէին։ 17 Թերեւս հպարտացեալ յամառեալ էր ՚ի միտս իւր Անտիոքոս՝ եւ ասէր. Եթէ վասն մեղաց անօրէնութեան բնակչաց քաղաքիս բարկացեալ է սոցա Տէր, վասն այսորիկ եղեն արհամարհանք ՚ի վերայ տեղւոյն սրբութեան[6149]։ 18 Զի եթէ ո՛չ մեղօք մեծօք պաշարեալ էին, լինէր որպէս Հեղիոդորոսն որ առաքեցաւ ՚ի Սելեւկեայ արքայէ. զի նա առաքեցաւ համա՛ր առնել գանձուն. եւ սա արդեւք վաղվաղակի մտեալ՝ կործանէր ՚ի հպարտութենէ իւրմէ[6150]։ 19 Այլ ո՛չ վասն տեղւոյն զազգն, այլ վասն ազգին զտեղին ընտրեաց Տէր։ 20 Քանզի եւ տեղին ինքն ժառանգեաց զազգին խոտորութիւն, որպէս եւ յետոյ բարեացն կցո՛րդ լինիցի, ՚ի միւսանգամ հաճել մեծի Աստուծոյ փառօք ուղղութեան[6151]։ 21 Այլ Անտիոքոսն ութհարիւր քանքար ՚ի վերայ իննհարիւրոյն բարձեալ բերէր ՚ի տաճարէ անտի. արա՛գ հասանէր ՚ի քաղաքն Անտիոքացւոց, հպարտացեալ մտօք համարէր զծով՝ ՚ի ցամա՛ք, եւ զցամաք՝ ՚ի ծո՛վ փոփոխել[6152]։ 22 Եւ անդ թողոյր վարդապետս խիստս, չարչարե՛լ զմնացորդսն Երուսաղեմացւոց, եւ զՓիլիպոս յազգէ Փրանգ, բայց ՚ի բարուց խժդժագոյն եւս էր քան զայն որ եթո՛ղ զնա անդ[6153]։ 23 Եւ ՚ի Գարգարիզին՝ զԱնդրոնիկոս. եւ ՚ի վերայ սոցա զՄենեղաւոս, որ չարաչա՛ր եւս քան զնոսա ՚ի վերայ հասեալ դատէր զքաղաքն[6154]։ 24 Բայց զի ունէր սակա՛ւ մի գութ ընդ Հրէայսն, առաքեա՛ց նա մաշուէ զԱպողոնիոս երկուք բիւրուք զօրօք, թո՛ղ զհազարն զառաջին. զի զամենայն մարդ հասարակաչափ կոտորեսցէ, եւ զկանայս եւ զմանկունս վաճառեսցէ[6155]։ 25 Սա իբրեւ եկն յԵրուսաղէմ, նախ զառաջինն խաղաղութեամբ դաւով եմուտ, եւ եղեւ անդ մինչեւ յօրն սուրբ՝ յօրն շաբաթուց. իբրեւ յաւուրն շաբաթուց եգիտ զՀրէայսն դատարկացեալս, հրամա՛ն ետ զօրացն իւրոց վառել[6156]։ 26 Որ միանգամ ՚ի զնին տեսլեանն եկին, սո՛ւր ՚ի վերայ եդեալ կոտորեաց. եւ ընդ քաղաքն ընդ ամենայն զինու հանդերձ այսր անդր վառեալք ընթանային, առ հասարակ տարածեալ դիթաւա՛լ կացուցանէին։
ԺԱ 27 Եւ Յուդա Մակաբէ՝ որ տասներորդն եղեալ էր, փախստեա՛յ լինէր՝ յանապա՛տ ելանէր, գազանակեաց կեանս ՚ի լերինս անցուցանէր. եւ ա՛յնպէս գնդաւն որ ընդ նմա էին խոտաբուտ կերակուր կերակրեալ անցուցանէին զժամանակն, զի մի՛ ՚ի պղծութիւնս մերձեսցին։
1 Յետ բազում ժամանակաց առաքեա՛ց թագաւորն զԱթենեբիոս ծերունի, ստիպե՛լ տագնապել զՀրէայսն, անցանել զհարցն օրինօք, եւ յօրէնսն Աստուծոյ այլ մի՛ եւս յամենալ[6157]. 2 եւ պղծել զտաճարն Երուսաղեմի, եւ անուանել զնա յայնմհետէ յանուն որմզդական դիցն Ողոմպիացւոց որ ՚ի Գարգարիզի՛ն էին. որպէս որ զտեղին բնակեալ նստէին. հիւրասէր որմզդական դիցն վանատրի[6158]։ 3 Եւ չարաչա՛ր դժուարին նեղութիւն չարեաց ՚ի վերայ հասուցանէին։ 4 Զտաճարն սուրբ պղծութեամբք արուեստականօք հեթանոսաց լնոյր, եւ սրբութեան սրահն արամբք եւ կանամբք միմեանց խառնակութեամբք յաղտեղութիւն դարձուցանէին. եւ որ ինչ ո՛չ եւս արժա՛ն ինչ էր՝ զայն ՚ի ներքս համարձակ տանէին[6159]. 5 եւ զսեղանն ինքնին ՚ի գլխովին անարգելովք յօրինացն եւ խոտելովք լնուին[6160]։ 6 Եւ ա՛նդ էր ո՛չ զօրէնս շաբաթուց տեսանել, եւ ո՛չ զտօնս տարեկանաց զհայրենիս պահել, եւ ո՛չ բնաւ ամենեւին Հրեա՛յ անուն անուանե՛լ իշխել։ 7 Վարէին ածէին ստէպ ստէ՛պ տագնապաւ յամսաւոր յօր տօնի ծննդեան թագաւորին՝ զի զոհեսցեն։ Իբրեւ տօն հասանէր սպանդարամետական պաշտամանն, տագնապէին զնոսա՝ պսակեալս թա՛ւ ոստօք սպանդարամետին կաքաւե՛լ[6161]։ 8 Հրամա՛ն առաքեցին յամենայն մօտաքաղաքս պաշտօնաւորս լինել. եւ իբրեւ բանս ՚ի բերան եդին Փտողոմայեցիքն, յոր հասո՛ւ իցեն զոհիւք զպաշտօնն պաշտիցեն[6162]։ 9 Եւ այն՝ որ ո՛չ յանձն առնուցուն զոհել՝ անդէն սուր ՚ի վերայ դնել։ Եւ ա՛նդ էր տեսանել շտա՛պ տագնապի տառապանս չարչարելոցն[6163]։ 10 Նամակագի՛ր եղեն զերկուց կանանց՝ վասն զորդիս իւրեանց թլփատելոյ. ածի՛ն վաղվաղակի՝ զմանկունսն զստեանցն կախեցին զմարցն, եւ զնոսա ընդ հրապարակսն առառակէ՛ շրջեցուցանէին. ապա ՚ի պարսպաց անտի ՚ի վա՛յր հոսեցին[6164]։ 11 Կէսքն երթեալ գաղտուկ յա՛յրսն մօտաւորս՝ զշաբաթուց աւուրսն անցուցանէին. իբրեւ ՚ի վերայ հասանէին, կենդանւոյն խանձատեալս հրով սպանանէին. վասն երկիւղածութեան աւուրն փափկութեան եւ օրինացն սրբութեան[6165]։ 12 Այլ ես՝ աղաչե՛մ զամենեսեան, որ զգիրսդ յակն արկանիցէք՝ մի՛ ինչ վասն ազգին խղճիցէք, եւ զվիշտս զայս ամենայն առ սատակման տոհմին համարիցիք, այլ ՚ի խրա՛տ ազգին մերոյ[6166]։ 13 Եւ ո՛չ առ բազում ժամանակս ինչ թողուլ զանօրէնս. այլ վաղվաղակի զնշանս իւր եւ զարուեստս իւր յայտնէ[6167]։ 14 Զի ո՛չ եթէ որպէս առ այլ հեթանոսս երկայնամիտ լինի Աստուած՝ մինչեւ լցցեն զչա՛փ մեղաց իւրեանց, եւ եկեսցեն հասցեն ՚ի դատաստանս անհնարինս. 15 այնպէս եւ առ մե՛ւք կատարէ զամենայն, զի հասցուք մեք ՚ի տեղի դատաստանի. 16 այլ մօտ առ մօ՛տ խրատէ, եւ արագ արա՛գ ածէ ՚ի վերայ զողորմութիւն։ 17 Զայս բանս ընդ ձեզ վասն յիշատակի բանիցդ խօսեցաք. արդ անդրէն ՚ի գլո՛ւխ պատմելոյն մատիցուք։
ԺԲ 18 Եղիազարո՛ս այր մեծ ընդ առաջինսն ՚ի գնդի անդ. լցեա՛լ աւուրբք՝ ծերացեալ հասակաւ, գեղեցիկ երեսօք. ածեալ գա՛յլ ՚ի բերան ստիպէին ուտել խոզենի։ 19 Նորա ՚ի մտի՛ եդեալ՝ յամառեալ պնդեալ սրտիւ՝ յա՛նձն առ ընդունել զմահ քաջ անուամբ՝ քան զկեանս խղճիւ, եւ ընկերաց ըստգտանելով։ Ընտրեաց ինքնակա՛մ հասանել ՚ի տանջանս. ձեռներէ՛ց լինէր, թքանե՛լ անարգե՛լ զպաշտօնս նոցա[6168]. 20 որպէս օրէ՛ն է համբերողաց բացէ ՚ի բա՛ց անարգել ինչ՝ զոր ո՛չ է օրէն յանձինս մատուցանել[6169]։ 21 Իսկ այն՝ որ պատրաստեալ եկեալ էին, ինքեանք առ տկարութեան մտացն, վասն անձնասէր բարոյից զոհից ՚ի պաշտօն, ծանօ՛թ եւս էին առնն աւագութեան. առեալ մեկուսի՝ իւրեա՛նց տկարութեան մտօքն զհաստատեալ միտսն ՚ի հրապո՛յրս ցոփութեան դարձուցանել ջանային։ Յա՛նձն առ ասեն զհրաման թագաւորիդ՝ 22 եւ քեզ ա՛յլ միս մատուսցուք զի լուծցես զկարծիսն, եւ ՚ի մահուանէդ ապրեսցի՛ս։ 23 Նա գեղեցիկ խորհուրդս հաստատուն յանձին եդեալ, զարժանի հասակին՝ ըստ ծերութեա՛ն մեծութեանն, ըստ երեւելի՛ վայելչութեանն, ըստ զուարթածաղիկ ալեա՛ցն զուարճացելոց, ըստ գեղեցիկ ՚ի մանկութենէ մինչեւ յաւագո՛յթ սննդեանն. մանաւանդ առաւել ըստ աստուածագործ սրբութեան օրինադի՛ր կրօնից, ամենայն կարգօք լի, արագ արա՛գ առնէր զպատասխանին[6170]։ 24 Ո՛չ արժան՝ ո՛չ պատշաճ, ասէ՝ մերոյ չափոյ հասակի՝ կեղծաւորութի՛ւն մտանել ընդ սրբութեան խոստովանութիւն։ Իցեն բազումք ՚ի մանկտւոյ այտի՝ որ ընդ ակա՛մբ հայիցին. կարծի՛ս ՚ի մտի դնիցեն եւ ասիցեն. Եթէ Եղիազարոս՝ իննըսնամեա՛ն անցեալ ծերութեամբ հասեալ ՚ի դուռն վախճանի, յայլազգութիւն դարձաւ[6171]։ 25 Եւ նոքա վասն ի՛մ կեղծաւորեալ գայթագղեսցին. եւ զայս՝ խի՛ղճ մտաց եւ կե՛ղտ անուն ծերութեանս յաշխարհի թողից։ 26 Իսկ արդ՝ եթէ ամենեւին նո՛յնչափ ժամանակս կենաց շնորհիցեն ինձ, եւ ՚ի ձեռս մարդկան բնաւ այլ ո՛չ մատնիցիմ. սակայն յաւիտենից ՚ի մշտնջենաւոր ձեռա՛ց անտի՝ ո՛չ կենդանեօք եւ ո՛չ յետ կենդանութեան ուրեք փախչել կարիցեմ[6172]։ 27 Վասն այսորիկ քաջութեամբ փոխեցայց յաշխարհէ աստի, զի արժանի՛ իմոյ ծերութեանս երեւեցայց։ 28 Եւ օրինակ բարեա՛ց եւ առաքինութեան մանկտւոյ թողից, զի յօժարութեամբ եւ քաջութեամբ ՚ի վերայ սրբութեան օրինացն մահո՛ւ չափ ջանալ մարթասցեն։ Զայս ամենայն իբրեւ ասէր՝ ինքնակամ դիմագրաւ կամակար ՚ի վիշտս մահուն եւ տանջանացն դիմէր[6173]։ 29 Նոքա որ յառաջագոյն շո՛ւրջ մատուցեալ մխիթարէին, զբանս մխիթարութեանն ՚ի թշնամութիւն դարձուցանէին, եւ զիմաստութեան խորհուրդսն իբրեւ մոլորութիւն համարէին. առաւե՛լ մատուցեալ ՚ի տանջանս տագնապէին։ 30 Նա իբրեւ մերձ եղեւ ՚ի տանջանաց անտի ՚ի վախճան, եբաց զբերան իւր հեծեծելով, սկսաւ խօսել ՚ի Տէր որ ունի զգիտութիւն սրբութեան խորհրդոց՝ եւ ասէ. Այս մի ինչ յա՛յտ եղեւ, եթէ ՚ի ձեռս ի՛մ էր արձակել ՚ի մահուս վշտաց. զայս խստութեան տանջանս մարմնոյ ընկալեալ համբերեմ. այլ հոգւով քաջ քաղցրութեամբ վասն ահի սաստիցն Տեառն ընդունիմ[6174]։ 31 Եւ սա՝ զայս օրինակ պատերազմեալ՝ յաշխարհէ փոխեցաւ։
1 Դէ՛պ եղեւ եղբարս եւթն մարբն հանդերձ կալեալս, ածե՛լ յատեան թագաւորին, ՚ի խոշտանգա՛նս գանի տագնապէին ուտե՛լ խոզենի[6175]։ 2 Մի ՚ի նոցանէ նահատակեցաւ յառաջագոյն, սկսաւ խօսել եւ ասէ. Զի՞ կայք անցեալ, կամ զմեզ զի՞նչ հարցանելոց էք. մեք պատրա՛ստ եմք ՚ի մեռանել՝ քան անցանել ըստ օրէնս հայրենիս։ 3 Բարկութեամբ սրտմտութեամբ լի՛ եղեւ թագաւորն. հրամայեաց ջեռուցանել տապակս, եւ կատսայս, եւ անիւս, եւ պէսպէ՛ս գործիս տանջանաց պատրաստել։ Զայն իբրեւ վաղվաղակի ջեռուցին պատրաստեցին[6176], 4 հրամայեաց զնահատակն յառա՛ջ կացուցանել. եւ նախ զլեզուն կտրեցին, եւ զգլխոյն մորթն զերեսօքն դարձուցին. ապա զոտս եւ զձեռս առաջի մօրն եւ եղբարցն ծայրաքա՛ղս առնէին։ 5 Եւ ապա իբրեւ ՚ի բանի՛ց եւ ՚ի ձեռաց անպիտան առնէր՝ հրամայէր կենդանւո՛յն ՚ի տապակսն ջեռուցեալս իջուցանել։ Ապա իբրեւ ճենճերն ընդերկար՝ ա՛յնպէս ՚ի տապակէ անտի ելեալ դիզացեալ ծառանայր, սկսան եղբարքն ընդ միմեանս մա՛րբն հանդերձ մխիթարե՛լ եւ ասել. Քաջութեամբ մեռցուք, զանուն եւ զոգի՛ս ժառանգեսցուք[6177]. 6 հայի՛ Տէր Աստուած ՚ի ճգնութիւն պատերազմիս մերոյ, եւ ՚ի ծառայս իւր մխիթարի՝ որպէս յա՛յտ յանդիմանութեամբ ասաց Մովսէս յօրհնութեան իւրում. եւ ՚ի ծառայս իւր մխիթարի[6178]։ 7 Իբրեւ առաջինն զօրինա՛կ զայս յաշխարհէ փոխեցաւ. Զերկրորդն ՚ի տեղի տանջանացն մատուցանէին, եւ զգլխոյն մորթն վարսիւքն հանդերձ զերեսօքն արկանէին. եւ անդէն հարցանէին. Կերիցե՞ս խոզենի միս, մինչչեւ զամենայն մարմինդ անդամ անդամ լուծեալ է[6179]։ 8 Նա ե՛տ պատասխանի իւրեանց բարբառովն՝ եւ ասէ. Ո՛չ։ Վասն այսորիկ եւ սա ՚ի նոյն տանջանսն տանջեալ վախճանէր։ 9 Իբրեւ յոգւոցն պարզել ապաստա՛ն եղեւ. սկսաւ խօսել՝ եւ ասէ ցթագաւորն. Ա՛յ սէգ հպարտ եւ ամբարտաւան, դու զմեզ յա՛յսց կենաց աշխարհիս կարճե՛լ համարիս. իսկ ա՛յն որ աշխարհաց թագաւորն է՝ թէպէտ եւ մեռանիմք մեք վասն օրինացն, ՚ի կեանսն յաւիտենից ՚ի միւսանգամ ծննդեանն ժամանակի՝ կենաց ՚ի կեանս դարձուցանէ[6180]։ 10 Յետ նորա զերրո՛րդն ածին, եւ զլեզուն խնդրէին. նա վաղվաղակի մատուցանէր, եւ զձեռսն քաջասի՛րտս տարածանէր[6181]։ 12 Զի եւ թագաւորն ինքնի՛ն իսկ զարմացեալ լինէր վասն պատանւոյն ուշի՛ մտացն, եւ սրտին քաջութեան. զի առ ոչի՛նչ զցաւսն համարեցաւ[6182]։ 13 Եւ սա իբրեւ փոխէր՝ Չորրորդն ՚ի տեղի՛ մատուցեալ, ՚ի նոյն տանջանս չարչարէին։ 14 Իբրեւ շունչն վախճանի՛ հասանէր, խօսել սկսաւ ա՛յսպէս. Մեզ լա՛ւ է զի փոխիմք աստի ՚ի մարդկանէ. եւ յուսոյն ա՛կն ունիմք միւսանգամ ծննդեանն յարութեան մեռելոց, քան քեզ ՚ի կենդանիս. զի արգելեալ փակեալ է ՚ի քէն յարութիւն մեռելոց[6183]։ 15 Յետ սորա զհինգերորդն մատուցին ՚ի տանջանս չարչարանացն. իբրեւ զաչս ՚ի վեր եբարձ՝ հայեցա՛ւ ընդ թագաւորն, սկսաւ խօսել ընդ նմա՝ եւ ասէ[6184]. 16 Իշխանութիւն առեալ մարդկան, եւ դու մա՛րդ մահկանացու՝ գործե՛ս զինչ եւ կամիս. բայց մի՛ ՚ի վատութիւն ինչ եւ զմեր ազգս հատանիցես, կամ լքեալ թողեալ ինչ ՚ի ձեռաց Աստուծոյ համարիցիս։ 17 Կա՛ց մնա՛ դու՝ եւ տեսցես զզօրութիւնս մեծամեծ սքանչելեացն. որպէս զի զքե՛զ եւ զազգատոհմն քո չարաչա՛ր հարուածովք չարչարիցէ[6185]։ 18 Յետ այսորիկ ածեալ եղեւ վեցերորդն. եւ իբրեւ մե՛րձ եղեւ ՚ի մեռանել՝ ասէ. Զի՞ մոլորեալ ես տարապարտուց. ընդ մեզ ա՛յս անցք որ անցանեն վասն մե՛ր մեղաց. զի մեղանչեմք առ Աստուած արժանի՛ զարմանալոյ[6186]. 19 բայց դու մի՛ ակնունիցիս ողջանդա՛մ բարեմիտ ապրել յաստուածամարտ մատուցեալ։ 20 Եւս առաւել բարեա՛ց յիշատակաց արժանի՝ մայրն սքանչելի. որ զայնպիսի զեւթն որդի յիւրմէ կորուսեալ ՚ի միում աւուր ՚ի միում ժամանակի՝ վասն յուսոյն Աստուծոյ[6187] 21 քաջալերեալ սրտապնդեալ զմի՛ մի՛ ՚ի նոցանէ քաջալերէր մխիթարէր իւրեանց բարբառովն, եւ զսիրտն եւ զմիտսն զիգութեան առնապէ՛ս վառեալ. 22 քաջութեամբ յառաջ մատուցեալ՝ ասէր. Չգիտե՛մ որպէս բնաւ դուք յարգանդիս երեւեցարուք. եւ ո՛չ ես ինչ զոգիսդ՝ կամ զկեա՛նսդ ձեր շնորհեցի, եւ ո՛չ զկերպարանսդ ձեր զիւրաքանչիւր ես նկարեցի, եւ ո՛չ զհասակսդ ձեր ծնեալ եւ սնուցեալ։ Այսուհետեւ ես իմ ինչ՝ ո՛չ համարեցայց[6188]. 23 այլ որ աշխարհի արարիչն է, որ ստեղծ զծնունդս մարդկան, զկեանսդ եւ զոգիսդ ՚ի գալստեան իւրում իւրով ողորմութեամբք ՚ի ձե՛զ դարձուցանէ[6189]։ 24 Անտիոքոս թէպէտ եւ արհամարհեա՛լ զինքն համարեցաւ վասն բարբառոյ նահատակացն, սակայն մինչդեռ ոգիքն կրտսերոյ մանկանն առ ի՛ւր կային, սկսաւ ո՛չ միայն բանիւք մխիթարութիւն մատուցանել, այլեւ արդեամբք հաստատէր՝ ՚ի մեծութիւնս յաւագութիւնս հասուցանել, երանելի՛ առնել յաշխարհի. միայն թէ ՚ի նախնեացն օրինաց փոփոխեսցի. գո՛րծ ՚ի ձեռին տալ՝ եւ բարեկամ անուանել թագաւորաց[6190]։ 25 Իբրեւ ետես թէ ամենեւին պատանին ՚ի բանս թագաւորին ո՛չ խոտորեցաւ, կոչեաց թագաւորն զմայրն, եւ աղաչէր լինել պատանւոյն կենաց նորին խորհրդական՝ զի փրկեսցի։ 26 Իբրեւ կարի՛ շատ ստիպեաց, յանձն առ խօսել ընդ որդւոյն. խոնարհեցաւ ՚ի նա, 27 սկսաւ ծա՛ղր առնել զհպարտ զամբարտաւան թագաւորն, եւ ասէ։ Ողորմեա՛ց ինձ որդեակ իմ. յո՛ւշ լիցի քեզ զի կրեցի զքեզ ինն ամիս յարգանդի, եւ սնուցի զքեզ զերիս ամս ՚ի գիրկս ստեամբք, եւ հասուցի զքեզ յա՛յդչափ մեծութիւն հասակի[6191]։ 28 Արդ աղաչեմ զքեզ որդեակ, հայեսցե՛ս դու յերկինս եւ յերկիր, եւ որ ՚ի նոսա արարա՛ծք իցեն. յուշ լիցի քեզ զի յոչնչէ արար զնոսա Աստուած. սո՛յնպէս եւ ազգք մարդկան ստեղծան ՚ի նմանէ։ 29 Մի՛ զարհուրիր դու ՚ի չարաշուք դահճէ այտի, այլ եղբարցն արժանի՛ եղեալ՝ ընտրեա՛ զմահ քան զկեանս աշխարհի. զի ընդ ա՛յն եղբարս ընկալայց զքեզ ՚ի ձեռս ողորմութեան մեծին Աստուծոյ[6192]։ 30 Եւ մինչդեռ մայրն զայն մխիթարութիւնս մատուցանէր ՚ի միտս հաստատունս, սկսաւ խօսել պատանեակն՝ եւ ասէ. Ու՞մ կայք, զի՞ յապաղէք. չե՛մ ինչ լսելոց հրամանի թագաւորիդ. այլ հրամանաց հնազանդեալ եմ օրինաց հարցն մերոց որ տուան ՚ի ձեռն Մովսիսի։ 31 Այլ դու՝ որ զամենայն ինչ չարիսդ խորմանգեցեր ՚ի վերայ որդւոցդ Եբրայեցւոց, դու ո՛չ ապրեսցիս ՚ի ձեռաց Աստուծոյ[6193]։ 32 Զի եթէ առ խրատո՛ւ պատուհասի[6194] 33 կենդանի Տէր մեր առ փոքր մի ինչ բարկացեալ իցէ, դարձեալ հաճեսցի ողորմութեամբ ընդ ծառայս իւր։ 34 Այլ դու անօրէ՛ն, ապստա՛մբ, պի՛ղծ, վատարա՛նց. զի՞ զուր հպարտանաս յուսով քոյով սնոտեաւ ՚ի վերայ ծառայից նորա[6195]։ 35 Սակայն չե՛ս ինչ ապրելոց յամենագէտ յամենակալ դատաստանացն Աստուծոյ։ 36 Զի այժմիկ մեր եղբարք սակա՛ւ ինչ ցաւոց համբերեալ վասն կենացն յաւիտենից, եւ ՚ի վերայ ուխտի կտակարանացն Աստուծոյ, անկեալ կան մահո՛ւ տարածեալ[6196]։ 37 Այլ ես հաւասա՛ր եղբարցն իմոց զշունչ եւ զմարմին մատնել պատրաստեա՛լ ունիմ ՚ի վերայ հարցն օրինաց. յուսացեալ կարդամ առ Աստուած, քաւութիւն ազգին ամենայնի գտանել. եւ զքեզ մեծամեծ տանջանօք հեծեծութեամբ խոստովանել՝ զի նա՛ միայն է Աստուած, եւ այլ ոք՝ չիք[6197]. 38 ինեւ եւ եղբարբքն իմով զամենայն նիւթեալ սրտմտութիւն բարկութեան ջնջե՛լ եւ ՚ի բա՛ց անցանել[6198]։ 39 Յա՛յնչափ քաջութեան սրտի մանկանցն իւթանեցունց՝ սրտաբե՛կ լինէր թագաւորն, առաւե՛լ ՚ի վերայ կրտսերոյն դառնապէս տանջանս մատուցանէին[6199]։ 40 Սակայն եւ սա՛ անարատութեամբ եւ սրբութեամբ յուսացեալ ՚ի Տէր մեկնեցաւ յաշխարհէ։ 41 Զհետ որդւոցն եւ մայրն երանելի ՚ի նոյն օրէնս կատարեցաւ։ 42 Ա՛յն որ ինչ վասն հարցմանց զոհիցն, եւ վասն անհնարին տանջանացն՝ ցա՛յս վայր ցուցեալ լիցի[6200]։
ԺԳ 1 Այլ Յուդա Մակաբէ՝ եւ որ ընդ նմա էին. ոյք աստ անդ գաղտագողացեալ մտանէին ՚ի գեղս՝ ՚ի քաղաքս՝ եւ յագարակս. յի՛նքն արկանէին զազգատոհմն, եւ նուաճէր զՀրէայսն որ կացեալ էին հաստատութեամբ յուխտին իւրեանց. գո՛ւնդ լինէին յաւելուին բազմանային, լինէին իբրեւ վեց հազար այր[6201]. 2 կարդային առ Տէր ա՛յց առնել հայել ՚ի ժողովուրդ անդր որ կոխեա՛լ եղեւ ՚ի հեթանոսաց, գթա՛լ ՚ի վերայ տաճարին որ յամպարշտաց ձեռացն պղծեցաւ[6202]։ 3 Ողորմե՛լ ՚ի վերայ քաղաքին որ յապականութիւն եւ ՚ի սատակումն յատակացն հասուցանելոց էր, եւ հայել ՚ի գոչումն արեանցն. 4 յիշել զանմեղ մանկանցն կորուստ տարապարտուց. ածե՛լ զմտաւ զհայհոյանս անուանն սրբոյ։ 5 Իբրեւ կազմէ՛ր՝ լինէր զօրաժողով Մակաբէ, դիմակալ ինչ ո՛չ լինէին նմա հեթանոսքն. զի սրտմտութիւն բարկութեան մեծութեանցն աստուածութեան յողորմութիւն դարձաւ։ 6 Հասանէ՛ր ՚ի վերայ գիւղից եւ քաղաքաց, հրձի՛գ առնէր զամուր ամո՛ւր տեղիս թշնամեացն. անդրէն նուաճէ՛ր դարձուցանէր զըմբռնեալսն ՚ի թշնամեացն. մեծամեծ սաստիկ հարուածս ՚ի վերայ թշնամեացն հասուցանէր[6203]։ 7 Մանաւանդ զգիշե՛ր եւս իւր օգնական գործակից գտանէր. եւ համբաւ քաջութեանն ընդ ամենայն կողմանս ընթանայր։ 8 Իբրեւ զայն տեսանէր Փիլիպպոս, զի գամ քան զգամ ի՛րք առնն յառաջադէմ աջողէին, արքունի հրովարտակօք առ Պտղոմէոս սպարապետ Ստորին Ասորւոց եւ Տաճկաստանի՝ հրեշտակս առնէր, օգնական ՚ի թիկունս զօրս ՚ի ձեռն հասուցանել[6204]։ 9 Նա վաղվաղակի իբրեւ առնոյր զհրովարտակսն՝ զՆիկանովր Պատրոկղեանց զառաջին սիրելի աւագաց իւրոց ՚ի ձեռն գումարէր ո՛չ ինչ պակաս քան զքառասուն հազարաւ առ հասարա՛կ բառնալ ՚ի միջոյ՝ ջնջել զազգն Հրէից։ Յանդիմանեաց նմա զԳորգի սպարապետ՝ զայր քա՛ջ իրաց պատերազմի, տեղեակ ամենայնի հմուտ[6205]։ 10 Յա՛նձն առ Նիկանովր՝ զհարկն առաջին զոր տային Հռոմայեցւոց հարիւր քանքար՝ ՚ի Հրէից գերութենէ անտի լնուլ։ 11 Ա՛նդ հրաման տայր շուրջ զծովեզերօքն, կոչէ՛ր զվաճառականսն մարդագին ՚ի Հրէաստան. խոստանայր իննսո՛ւն իննսո՛ւն մա՛րդ տալ նոցա ՚ի քանքար մի. յայն ինչ ո՛չ հայէր որ յերկնից դատաստանն յԱմենակալէն կանխեալ պատրաստեա՛լ կայր ՚ի վերայ նորա[6206]։ 12 Յուդայի՛ էին ոմանք որ գուշա՛կ լինէին վասն Նիկանովրայ արշաւանին։ 13 Նոքա առ վատասրտել իւրեանց՝ ա՛յսր անդր խուսափէին. 14 եւ որ ինչ իւրեանց մնացեալ էր վաճառէին. եւ առ հասարակ զՏէր ամենակա՛լ աղաչէին, ապրե՛լ յանօրէն յանարժան ձեռանէ Նիկանովրայ. որ մինչչեւ՛ տեսեալ էր նորա, ընդ վաճառականս՝ անձանց նոցա գինս հատանէր[6207]։ 15 Իսկ արդ եթէ ո՛չ իսկ վասն նոցա, բայց սակայն վասն ընդ հարսն ուխտիցն եւ կտակարանացն, եւ վասն մեծի եւ սրբոյ անուանն իւրոյ փրկէ՛ր զնոսա ՚ի նմանէ[6208]։ 16 Զօրաժողո՛վ լինէր Մակաբէ որ զիւրեաւն էին արամբք իբրեւ վեց հազարաւ. մխիթարէր զնոսա՝ զի մի՛ պակասիցեն յայնչափ զօրաց բազմութենէ, եւ մի՛ վհատեսցին զո՛ւր տարապարտուց ՚ի վերայ եկելոց կուտելոց բազմութեան հեթանոսաց գնդին. այլ կա՛լ եւ մարտնչել քաջութեամբ[6209]։ 17 Նախա՛նձ ՚ի մտի դնել զսրբութեան տեղւոյն զկատարեալ անարգանսն, եւ զհարեալ քաղաքին գերութեան զչարչարանսն. զնախնեաց սրբութեան զվարատել օրինացն[6210]։ 18 Եւ նոքա ասէ՝ ՚ի զէնս յուսացեալ են եւ ՚ի զօրութիւնս իւրեանց. մեք յամենակալն Աստուած որ կարօղ է զայնոսիկ որ զմեզ յաչսն դնեն եւ զաշխարհ ամենայն, ՚ի մի շունչ ոգւոյ զօրութեան սատակել։ 19 Եւ սկսաւ յո՛ւշ առնել զմիոյ միոյ զառաջնոցն զքաջութիւնս, եւ զօգնականութիւնս որ եղեալ էին ՚ի Տեառնէ։ Յիշեցէ՛ք զՍենեքերիմ, եւ զութուտասն բիւրուն սատակումն միանգամայն[6211]։ 20 Յո՛ւշ լիցի ձեզ պատերազմն Հռոմայեցւոց ընդ Գաղատացիս. զի ամենեքին առ հասարակ ՚ի գո՛րծ անդր հասեալ էին երկոտասան բիւրու. սոքա ելին վեց հազարաւ, առ հասարակ ՚ի միում ժամանակի զերկոտասան բեւրն առ հասարակ կոտորեցին, օգնականութեամբ լցեալ Բարձրելոյն։ 21 Եւ այսու մխիթար քաջալե՛ր բանիւք վառէ՛ր պատրաստէր զնոսա ՚ի վերայ օրինացն եւ աշխարհին իւրեանց՝ մտադե՛ւր մարտնչել՝ համարձա՛կ մեռանել[6212]։ 22 Յերի՛ս գունդս զզօրսն բաժանէր, երկոցունց գնդացն՝ զերկոսին զեղբարսն զՇմաւոն եւ զՅովսէպ զօրավա՛ր կացուցանէր[6213]։ 23 Դարձեալ առ քաջալերութեան առ մխիթարութեան զօրացն՝ բերեալ զսուրբ զԵզրեայ մատեանսն առաջի՝ ընթեռնոյր։ Իւրաքանչիւր զօրացն յանուն Տեառն նշանս բաշխէր. եւ առաջնոյ գնդին ինքնի՛ն զօրագլուխ պատրաստեալ, յարձակէ՛ր ՚ի դիմի՛ հարկանէր Նիկանովրայ[6214]։ 24 Իբրեւ օգնականութիւն յԱմենակալէն՝ նոցա ՚ի վերայ իջանէր, հասանէին հարկանէին ՚ի զօրաց անտի թշնամեացն աւելի քան զինն հազար սպառազէն, յառաջնում յարձակե՛լ անդ պակա՛ս առնէին։ Եւ զայն խոց եւ խեղս եւ վիրաւորս առնէին. եւ շուրջ զբանակաւն՝ պա՛հ արկանէին[6215]։ 25 Եւ զինչս եւ զգանձս մարդագին վաճառականացն՝ իւրեա՛նց առնուին. եւ զմնացեալ զօրսն Նիկանովրայ առաջի իւրեանց փախստակա՛նս առնէին, մինչ օրն տարաժամէր[6216]։ 26 Իբրեւ ժամ աւուրն ՚ի տարաժամել անկանէր, այսրէ՛ն վաղվաղակի տագնապաւ դառնային, եւ ո՛չ ընդերկար հալածէին զնոսա զի ՚ի վաղիւ անդր շաբա՛թ էր[6217]։ 27 Այլ հասեալ այսրէն՝ ունէին զճակատո՛ւն տեղի. զզէնս քաղէին զանկելոցն, դիազերծ առնէին զվիրաւորսն. եւ ինքեանք շաբաթուն պատրաստէին։ Օրհնէի՛ն խոստովա՛ն լինէին՝ փառաւո՛ր առնէին զՏէր, զի փրկեաց զնոսա ՚ի նոցանէ յաւուր յայնմիկ։ Զա՛յն օր ողորմութեան առնէին՝ եւ նշան յաղթութեան[6218]։ 28 Յետ շաբաթուն՝ նեղելո՛ց եւ այրեա՛ց՝ եւ որբո՛ց մա՛սն առնէին յաւարէ անտի. եւ ապա ինքեանք ընդ բաժինս աւարին խառնէին։ 29 Իբրեւ զայս գործեցին՝ առ հասարակ աղօթս անկեալ մատուցանէին առ ողորմածն Աստուած. աղաչէին մինչ ՚ի վախճան հա՛շտ լինել ընդ ծառայս իւր։ 30 Տիմոթէոս եւ Բադիգէս յոր գործ հասեալ էին. հասանէին բախէին հարկանէին սպանանէին ՚ի նոցանէ աւելի՛ քան զերկուս բեւրս. ամուրս բազումս եւ զբարձունս քաջութեամբ ունէին, բազում գանձս ընչի՛ց եւ ստացուածոց նոցա յաւարի՛ տանէին. բաժանակի՛ցս իւրեանց զտնանկս եւ զորբս եւ զծերս աւարին իւրեանց առնէին[6219]։ 31 Զզէնս սպանանելոցն քաղէին, ՚ի պիտոյս տեղիս թողուին. եւ ինքեանք աւարաւն յԵրուսաղէմ առ նահապետս ազգացն գային[6220]։ 32 Անդ սպանեալ լինէր նոցա զՏիմոթէոս, որ բազում չարչարանս ՚ի վերայ ազգի՛ն Հրէից հասուցանէր։ 33 Ժողովեցին զմարդիկ գաւառացն. օր ուրախութեան առնէին, նշա՛ն յաղթութեան կանգնէին. ածէին զԿալիսթենէս փախստեա՛յ եւ որ զնովաւն էին, որոց զդրունսն լուցեալ էր՝ կենդանւոյն այրէին[6221]։ 34 Իսկ յամենայն կողմանց թշուառացեալ Նիկանովր. որ զհազար վաճառականսն ՚ի մարդագի՛ն ածէր որդւոց Հրէիցն. 35 մեծա՛ւ տառապանօք թշուառութեամբ անկեալ ՚ի փառացն հանդերձէ հրամանաւ Տեառն, գձձեալ ընդ մուրօղս անկեալ, մե՛ծ սուգ առեալ վասն զօրացն կորստեան, փախստեա՛յ կորացեալ ՚ի քաղաքն Անտիոքացւոց անկանէր[6222]։ 36 Եւ որ զՀռոմայեցւոցն խոստանայր զհարկն յԵրուսաղեմացւոց գերութենէ անտի լնուլ, ինքնին նովի՛ն բերանով պատմէր՝ թէ յայտնի Աստուած է նոցա օգնական. վասն այսորիկ ողջանդամք եւ առանց խոցոտելոյ ՚ի պատերազմէ ելանեն. զի հաստատութեամբ ուրեմն պահեն զօրէնս որ ՚ի նմանէ կալեալ է[6223]։
ԺԴ 1 Ընդ այն ժամանակս դէ՛պ եղեւ դառնալ Անտիոքայ մեծաւ անարգանօք ՚ի կողմանցն Պարսից. քանզի էր երթեալ նա ՚ի քաղաքն ՚ի բո՛ւն նոցա, խորհեցաւ ձեռն արկանել զգանձիւն. եւ թէ հնարեսցի զքաղա՛քն իսկ աւերել ջանայր։ Իբրեւ զա՛յն զգացին զօրք քաղաքին, առ հասարակ ՚ի զէնս իւրեանց ընթացան. եւ զա՛յն որ մեծաւ սաստկութեամբ ՚ի վերայ երթեալ էր. անարժա՛ն կորակո՛ր յանձանց ՚ի բա՛ց մերժէին[6224]։ 2 Իբրեւ չո՛ւ առնէր խաղայր գնայր ամօթալից Անտիոքոս ՚ի կողմանցն Պարսից, գայր հասանէր ՚ի կողմանս Եկբատանայ. ա՛զդ լինէր նմա որ ինչ անցք անցեալ էին ընդ նա։ 3 Զմտաւ ածէր զստահակութիւն քաղաքացւոցն որ զնա ՚ի փախո՛ւստ դարձուցին[6225]։ 4 Լցեա՛լ սրտմտութեամբ՝ զերկոցունց կողմանցն զմտաւ ածէր յԵրուսաղեմացիս անդ յագեցուցանել զսրտմտութիւն բարկութեան իւրոյ. վասն այսորիկ հրամա՛ն տայր կառավարին, ստէ՛պ տագնապաւ անդադար տայր վարել. միտ եդեալ ճանապարհին։ Զայն ինչ ո՛չ ածէր զմտաւ, թէ յերկնից իրաւունք ինչ ո՛չ երթային. բայց ինքն մեծամեծս փքայր ՚ի հպարտութիւն ամբարտաւանութեան իւրոյ, եւ ասէր անմարդի՛ զԵրուսաղէմ Հրէից հասուցանել[6226]։ 5 Իսկ ամենակալ Բարձրեալն Տէր Աստուած Իսրայէլի եհար զնա աներեւոյթ հարուածովք. ա՛յն ինչ բանքն ՚ի բերան նորա էին, ցա՛ւք սաստիկք եւ անհնարին ոսկերաց ՚ի վերայ հասանէին, եւ դառնութեան խիթք ՚ի փո՛ր անկանէին[6227]։ 6 Կարի՛ յիրաւունս. զի որ բազում նորանոր չարաչար ցաւս յայլոց մարմինս տանջանօք հասուցանէր, նոյն սաստկութեան ցաւք զնովաւ անկեալ պաշարեալ պահէին։ 7 Սակայն եւ այնպէս ո՛չ կասէր ՚ի հպարտութենէ անտի, այլ առաւել բորբոքէր ամբարտաւանութեամբ բարկութեամբ ՚ի վերայ Հեբրայեցւոց. ստիպէ՛ր ճեպել ՚ի ճանապարհ, մինչ դէ՛պ եղեւ նմա անկանել ՚ի կառաց անտի՝ մինչդեռ գայր նա տագնապաւ։ Ա՛նդ անկանէր ՚ի չարաչա՛ր տանջանս. զի ամենայն ոսկերքն առ հասարակ խորտակէին[6228]։ 8 Եւ այն՝ որ ա՛յնինչ կամէր ՚ի վերայ ալեաց ծովու սաստել վասն անօրէն հպարտութեանն, եւ զվերին լերանցն ներքի՛ն առնել, եւ զներքին վերի՛ն. զնա ինքն յերկիր հողեալ, շալակա՛ւ շրջեցուցանէին. յայտնապէս Աստուծոյ զօրութեանցն երեւեցելոց[6229]։ 9 Մինչեւ յաչա՛ց անտի անօրինին եռանդն որդանց բղխեալ սորսորել. եւ կենդանութեամբ իւրով ախտին ցաւոց զանդամսն ՚ի միմեանց յօշել։ Եւ ՚ի նեխո՛յն հոտոյ զօրացն ամենայնի նեղել տագնապաւ։ 10 Եւ որ յառաջն հպարտացեալ մտօք զաստեղս երկնից ամփոփե՛լ համարէր, այսր անդր շրջշրջել ո՛չոք կարէր վասն նեխոյն հոտոյ տագնապի[6230]։ 11 Յայնմ վայրի սկսաւ բեկանել ՚ի հպարտ յամբարտաւան խստութենէ անտի, եւ ՚ի միտս իւր իջանէր առ տանջանացն Աստուծոյ. միով միով ցաւօք ՚ի վերայ հարեալ մարմնոյն զայրացելոյ[6231]. 12 զի եւ ինքն իսկ ո՛չ կարէր ժո՛յժ ունել ՚ի նեխոյ հոտո՛յ անտի։ Սկսաւ ա՛յսպէս խօսել. Պա՛րտ եւ պատշա՛ճ է հնազանդ լինել Տեառն Աստուծոյ, եւ մի՛ ՚ի մարմինս մահկանացուս աստուածակե՛րպ օրինակ բարձրանալ[6232]։ 13 Աղաչէ՛ր, ո՛ւխտս դնէր առ ա՛յն որ չէ՛ր նմա ողորմելոց[6233]։ 14 Վասն զսուրբ քաղաքն հարթ յատա՛կ եւ անմարդի՛ կացուցանել, զայն մարդաշա՛տ եւ ազատ ցուցանել[6234]։ 15 ԶՀեբրայեցիսն որոց սպառնայր՝ ո՛չ պատանաց եւ ո՛չ թաղելոյ արժանի առնել, այլ կանամբք եւ մանկտւով ՚ի հաւակերի՛ դնել գազանաբե՛կս արարեալ, զնոսա քաղաքակի՛ցս իւր՝ հաւասա՛րս Աթենացւոց գրով մուրհակօք կացուցանել[6235]։ 16 Եւ զտաճարն սուրբ՝ զոր յառաջ սպառնայր կապո՛ւտ կողոպո՛ւտ թողուլ, գեղեցի՛կ պատարագօք զարդարեցից. եւ զզարդ եւ զսպաս տաճարին որ յառաջ անտի տարեալ իցէ, բազմապատի՛կ անդրէն դարձուցանել. եւ զկարգս մտից պիտոյ պատարագաց յարքունո՛ւստ լնուլ[6236]։ 17 Եւ ՚ի վերայ այսր ամենայնի Հեբրայեցի՛ եւս լինել. եւ յամենայն մարդաշէն տեղիս հասանել պատմե՛լ զզօրութիւն մեծութեանցն Աստուծոյ։ 18 Իբրեւ ո՛չինչ էր հնա՛ր ցաւոցն դադարել, զի հասեա՛լ էր ՚ի վերայ նորա պատուհասն ՚ի Տեառնէ արդա՛ր դատաստանաւ. իբրեւ ակն ինչ ո՛չ կալաւ այնուհետեւ ապրելոյ իւրոյ. հրովարտա՛կս առնէր առ Եբրայեցիսն մեծա՛ւ խոնարհութեամբ՝ օրինակաւս այսուիկ[6237]։ 19 Առ քա՛ղցր Հեբրայեցիս. առ ընկերս եղբարս քաղաքակիցս, ողջո՛յն յոյժ[6238]։ 20 Շնո՛րհ յոյժ ունիմ վասն ձեր յԱստուծոյ։ 21 Եւ ես ՚ի տկարութեան իմում յանհնարին հիւանդութեան մեծա՛ւ գթով յիշեցի զձեզ։ Դարձեա՛լ եմ ես ՚ի կողմանց Պարսից, եւ անկայ ՚ի հիւանդութիւն դժուարին. եւ այսպէս լա՛ւ համարեցայ ՚ի մտի իմում վասն օգտի հասարակաց եւ շինութեան[6239]։ 22 Եւ իմ՝ ո՛չ եթէ յո՛յս ինչ հատեալ է վասն կենաց, այլ ա՛կն ունիմ ապրել ՚ի դժուարին հիվանդութենէ աստի։ 23 Բայց եւ յա՛յն վայր հայեցայ, եթէ հայրն ՚ի ժամանակի յորում վերակողմն կողման չուեալ գնացեալ երթայր՝ ցո՛յց նա զփոխանակն իւր[6240]. 24 զի եթէ որ ինչ անցք անցցեն ընդ նա, կամ համբաւ ինչ դժուարին եկեսցէ՝ գիտիցե՛ն ում պահեալ կայ՝ եւ յա՛նձն է տեղին, եւ մի՛ խռովեսցին։ 25 Եւ թո՛ղ զայս՝ հայեցայ ես շուրջ զմեւք ՚ի մերձաւորս արքայութեան մերոյ, եւ որ շուրջ զմեւք՝ ընդ ակամբ հայէին ՚ի մեզ. յա՛յտ արարի ես զորդի իմ զԱնտիոքոս ՚ի տեղի իմ թագաւորութեան. զոր բազում անգամ արդեւք իբրեւ չո՛ւ արարեալ իմ գնայի, ՚ի վերին կողմանս երթանայի. բազմա՛ց ումեք ՚ի ձէնջ յանձն արարեալ՝ եւ ՚ի ձեռն եդեա՛լ երթայի։ Այլ ես՝ եւ առ նոսա գրեցի պատճէնիւդ այդուիկ, զոր առ ձեզդ ՚ի ներքոյ գրեցի[6241]։ 26 Արդ աղաչե՛մ զձեզ՝ յիշե՛լ ձեզ զերախտիսն զառ հասարակ բարեացն. եւ սէր օգուտ առ իւրաքանչիւր՝ պահել ընդ իս զհաւանութիւն միաբանութեան՝ եւ առ որդիդ իմ[6242]. 27 զի զայս ինչ հաստատեա՛լ հաւատացեալ գիտեմ, թէ քաղցրագոյն մարդասիրագոյն եւս յանկիցէ՛ ՚ի ձեզ՝ զիմոց բարուց զկնի՛ հայեցեալ[6243]։ 28 Եւ մարդախոշո՛շն՝ անօրէն հայհոյիչն, զա՛յս օրինակ անկեալ կործանեալ սատակամա՛հ լինէր, յօտար լերինս չարաչար տանջանօք զոր ընդ այլս անցոյց՝ կարճէր ՚ի կենաց անտի։ 29 Իսկ Փիլիպպոս դայեկորդի իւր որ առեալ տանէր զմարմին նորա՝ երկեա՛ւ յորդւոյ անտի. առ Պտղոմէո՛ս յերկիրն Եգիպտացւոց հատուածով փախստեա՛յ լինէր[6244]։
ԺԵ 1 Մակաբէոս եւ որ ընդ նմա էին յօգնականութենէ Տեառն զօրացեալ, գերեդա՛րձ առնէին քաղաքին եւ տաճարին[6245]։ 2 Եւ զբագինսն որ ՚ի մէջ քաղաքին էին, որ յայլազգեացն արարեալ էր, եւ զտեղիս պաշտամանց քակէին[6246]. 3 եւ զտաճարն սրբէին, եւ ա՛յլ սեղան շինէին սրբեալ զվէմսն հրով. եւ դարձեալ ՚ի նոցունց հուր առնուին, եւ մատուցանէին զողջակէզսն պատարագաց՝ յետ երկեամ ժամանակի. ճրագունս եւ խունկս, եւ զդնել զնուէրս հանապազո՛րդս յաճախա՛ց հացին[6247]։ 4 Եւ զայս իբրեւ արարին, անկեա՛լ տարածեա՛լ ՚ի վերայ երեսաց իւրեանց զՏէր աղաչէին՝ զի այլ մի՛ կրկնեսցին ՚ի վերայ նոցա նոյն չարիք. այլ թէպէտ եւ երբէք յանցանիցեն ինչ՝ ՚ի ձեռն ի՛ւր հեզութեամբ խրատել, եւ մի՛ ՚ի ձեռն հայհոյիչ խուժադուժ հեթանոսաց մատնե՛լ զմեզ[6248]։ 5 Արդ յորում աւուր տաճարն ՚ի ձեռս հեթանոսաց պղծեցաւ՝ դէ՛պ եղեւ ՚ի նմին աւուր ՚ի նոյն ժամանակի զսրբութիւնն անդրէն նորոգել, ՚ի քսաներորդի հինգերորդի ամսոյն որ անուանեալ կոչի Քասղեւ[6249]՝ 6 ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ առնել զտօն աւուրցն զութ օր, ըստ բանի աւուրցն տաղաւարահարաց։ Զի յո՛ւշ լիցի նոցա՝ որպէս յառաջ զտօնս տաղաւարահարացն ՚ի լերինս պաշտէին՝ յայրս եւ ՚ի քարածերպս, զօրէն երէոց խոտաճարակ շրջել[6250]։ 7 Վասն այսորիկ ոստս առեալ գեղեցիկս ՚ի թա՛ւ ծառոց, եւ ոստս արմաւու՝ ա՛յնմիկ որ աջողեաց նոցա սրբել զիւր տեղին[6251]։ 8 Հրամա՛ն տուաք ածել զաւուրս զայս ՚ի տօն տարեկանաց բարեկենդանութեան ցնծութեամբ եւ ուրախութեամբ՝ ՚ի հասարակաց համարուէ ազգին Եբրայեցւոց՝ ածե՛լ զայս տօն տարեկանաց ՚ի կարգի աւուրց իւրոց[6252]։ 9 Այլ վասն Անտիոքայ Երեւեալն անուանելոյ մահուանն՝ ա՛յսչափ բանք[6253]։ 10 Բայց վասն Հօրամոյն Անտիոքայ անօրէն զաւակի, ցուցցո՛ւք համառօտ որ ինչ անցք ընդ քաղաքսն անցանէին։
ԺԶ 11 Իբրեւ ա՛ռ թա՛գ Անտիոքոս, կացոյց ՚ի վերայ իրացն արքունի կողմանցն Ստորին Ասորւոց եւ Տաճկաստանի զԼիւսիաս, 12 եւ զՊտղոմէոս՝ որում բարձրա՛նձնն ասէին. զիրաւունս հաստատո՛ւն պահէր առ Եբրայեցիս, վասն ուխտիցն եդելոց՝ եւ իրաւանցն զրկելոց՝ ջանայր խաղաղութեամբ անցանել[6254]։ 13 Վասն այսորիկ ամբաստան լինէին զնմանէ ընկերքն իւր առ Անտիոքոս. եւ մատնի՛չ կոչէին զնա յայն սակս, զի կողմանքն Կիպրացւոց ՚ի ձե՛ռն էին նորա ՚ի Փիղ՚ովմիտովրայ հրամանէ. թո՛ղ զնա եւ ե՛կն առ Անտիոքոս. նա իբրեւ ո՛չ համբերէր նախատանացն, դե՛ղս ա՛ռ անձամբ իւրով եւ մեռաւ[6255]։ 14 Գորգիաս զօրավար վայրացն զօրաժողո՛վ լինէր Եդովմայեցւովքն հանդերձ, հասանե՛լ հարկանե՛լ խուզե՛լ զամուր ամուր կողմանսն։ 15 Ընդելանէին ընդելուզանէին փախուցանել զնոսա յԵրուսաղեմէ, գո՛ւնդ գործէին, մարտի՛ պատրաստէին[6256]։ 16 Իսկ որ զՄակաբէացւովքն էին՝ խնդրուածս առ Աստուած առնէին, օգնական ՚ի ձեռն կոչէին. զի ինքեա՛նք կանխեսցեն հարկանել զամուրսն Եդովմայեցւոց։ 17 Իբրեւ եկին հասին պատեցին, խո՛ւմբ արարին, առ հասարա՛կ ՚ի վերայ յարձակեցան, զամուրսն փլուցին, հարին կոտորեցին, զոր ՚ի ձե՛ռն առին առ հասարա՛կ սատակեցին[6257]։ 18 Էին ոմանք որ փախստեա՛յ գնացին, եւ եկին ամրացան ՚ի բերդս երկուս ամուրս։ Եւ նոքա ընդ իւրեա՛նս ունէին զամենայն կահ մենքենայից, շուրջ պա՛հ եդին, եւ զմենքենայսն առ պարիսպսն կանգնեցին։ 19 Եւ Մակաբէոս եթող ՚ի վերայ բերդին զՇիմոն, եւ զՅովսէպ, եւ զԶաքէ, եւ որ ընդ նոսա զօրք էին՝ վասն բերդիցն պաշարման. եւ ինքն գնաց[6258]։ 20 Իսկ Շիմոնեանք որ զբերդաւն նստէին՝ ՚ի պատգամս անկանէին, կաշառագնաց լինէին. առնուին յամրականաց անտի եւթն բեւր սատեր կրկին արծաթոյ, եւ թո՛յլ տային նոցա ելանել սփռել յամրոցաց անտի։ 21 Իբրեւ ա՛զդ եղեւ Մակաբեայ վասն իրացն որ եղեն, ժողովէր զիշխանսն ամենայն, ամբաստա՛ն լինէր, յա՛յտ առնէր՝ զի արծաթոյ վաճառեցին զեղբարսն, եւ արձակեցին զթշնամիսն։ 22 Զայնոսիկ որ ա՛յնպէս մա՛տն եղեն օրինացն, ածին սատակեցին զնոսա. եւ ինքեանք ՚ի բե՛րդն արշաւեցին[6259]. 23 հասին պատեցին պաշարեցին, զի յաջողումն ՚ի ձեռն նորա լինէր. եւ յայնմ աւուր կոտորեցին աւելի քան զքսան հազար[6260]։ 24 Եւ Տիմոթէոս որ յառաջ ՚ի պարտութիւն մատնեցաւ ՚ի ձեռաց Հեբրայեցւոցն. դարձեալ զուարթանայր, դարձեալ զօրաժողով լինէր յօտարակողմն կուսաց. բազում զայրուձի զԱսիացւոցն կուտեալ, ՚ի մտի՛ եդեալ՝ գա՛յր ՚ի տէգս նիզակաց վարե՛լ ՚ի գերութիւն զերկիրն Հրէաստանի[6261]։ 25 Իսկ որ զՄակաբայեցւովքն էին՝ ընդ մերձենա՛լ նոցա ՚ի խնդրուածս պնդէին առ Աստուած. հող ՚ի գլո՛ւխ քրձազգած լինէին[6262]. 26 առաջի սեղանոյն անկեալ զաշտիճանօքն թաւալէին. խնդրէին յայսմ հետէ հա՛շտ լինել ընդ նոսա, վանե՛լ զթշնամիս նոցա. հակառա՛կ կալ ընդ հակառակորդս նոցա. եւ զամենայն աղօթս որպէս օրէնքն հրամայէին՝ աղաչէին[6263]։ 27 Իբրեւ զաղօթսն կատարեցին՝ առ հասարակ ՚ի զէ՛ն դարձան, վառեցան կազմեցան պատրաստեցան, հարո՛ւստ մի ըստ քաղաքն արտաքս ելին. իբրեւ մե՛րձ եղեն ՚ի գունդն թշնամեաց, կարգեցա՛ն կազմեցան օրինօ՛ք ճակատեցան։ 28 Ա՛յն ինչ վարդագո՛յն ծայրակարմիր արեգակն ընդ երկիր ծաւալել կամէր, եւ նոքա կողմանքն երկոքին ընդ միմեանս խառնէին. կիսոցն՝ օր բարենշան՝ զուարթութեամբ պատրաստեալ, զյաղթութիւն զուարճացեալ մատուցանէր. զի փառքն զօրութեանց յերկնից օգնականութեան Տեառն իւրեանց լուսով իջեալ շուրջանակի պատեա՛լ հաստատեալ պահէին։ Կիսոցն սրտմտութիւն բարկութեան ըստ հպարտութեան զօրավարացն ածեալ պնդեա՛լ շտա՛պ տագնապի ՚ի տեղին հասուցանէին[6264]։ 29 Այն ինչ լինէր նորա զանաչա՛ռ զանողորմ ձեռն պատերազմի ՚ի գո՛րծ արկանել. եւ երեւեցան յերկնից արք հինգ հեծեալ սպառազէն վառեալ ՚ի զէ՛ն ոսկի՝ եւ ՚ի զարդ ոսկի, որ եկին իջին առ գնդաւն թշնամեացն. գային խառնէին ՚ի գունդ Եբրայեցւոց[6265]։ 30 Որք ՚ի մէջ առեալ զՅուդա Մակաբէ, յառա՛ջ խաղային իւրեանց զինուքն ծածուկ վառեալ, առաւել յառաջ տանէին քան իւրով զինուն. զի յամենայն կողմանց նետք եւ տէգք որ գային ՚ի վերայ՝ առ հասարակ ՚ի բա՛ց թօթափէին. եւ ինքեանք իւրեանց նետիւք լի բարկութեամբ զաչս թշնամեացն՝ բուռն դէ՛պ կալեալ առ հասարակ ՚ի կուրութիւն դարձուցանէին. եւ խռովեալ զօրքն թշնամեացն ընդ միմեանս խառնէին[6266]։ 31 Յա՛յնժամ յա՛յնմ աւուր անկեալ գտանէր ՚ի գնդէ անտի թշնամեացն առաջի նոցա քսան հազար եւ հինգ հարիւր սպառազէն։ 32 Եւ ինքն Տիմոթէոս պրծեալ ընդ ամբոխն ՚ի փախուստ դառնայր. եկն անկաւ ՚ի Գազարա քաղաք մի ամուր, ուր ինքնին Քերէաս զօրագլուխ էր[6267]։ 33 Եւ Մակաբէ զօրօքն եկն փակեաց պաշարեաց զամուրն ՚ի չո՛րս աւուրս։ 34 Իսկ այն որ ՚ի ներքս անդ էին, յամրութիւն քաղաքին յուսացեալ էին, ա՛յպն կատա՛կ լինէին Եբրայեցւոցն. եւ բանս կսկծելիս թշնամանաց առ իւրեանց չարի ՚ի նոսա՛ արձակէին[6268]։ 35 Իբրեւ օրն հինգօրեայ շաբաթուց լուսանա՛լ կամէր, արք ընտիրք քսան ՚ի գնդէ անտի Եբրայեցւոցն՝ Մակաբէիւ հանդերձ՝ լի՛ նախանձու բարկութեամբ զէ՛նս առեալ ընդ դուռն քաղաքին ՚ի ներքս յարձակեցան քաջութեամբ գազանաբար։ Զորս առ դրա՛նն գտին առ ո՛տս իւրեանց կոտորեցին։ 36 Եւ զօրքն առ հասարակ շուրջ զպարսպօքն յարձակեցան. եւ զայն աղմուկ եւ զաղաղակ ՚ի վերայ քաղաքին հասուցանէին, զի որ զօրք պարսպապահ ՚ի վե՛ր անդ կային, որ ՚ի ներքս՝ որ արտաքս՝ քան զտեղ քան զտարափ թանձր եւ արագ վերուստ ՚ի վայր թօթափէին. եւ ինքեանք առ հասարակ ՚ի ներքս անկանէին. զաշտարակս բերդին եւ զամենայն փայտակերտ քաղաքին հրձի՛գ առնէին. զդրունսն այրէին եւ զմենքենայսն. եւ զամենայն երեւելի եւ երեւելի՛ գործի՝ ՚ի բա՛ց ապականէին։ Ապա խարոյկս ՚ի մէջ քաղաքին արկանէին, եւ զհայհոյիչ թշնամանօղսն ՚ի նմա այրէին[6269]։ 37 Եւ զամենայն զինչս եւ զստացուածս եւ զօրէնս եւ զկարգս քաղաքին, զայն ՚ի ձեռն առնուին. մինչեւ զՏիմոթէոս եկին գտին փախուցեալ թաքուցեալ ՚ի գբի միոջ. զնա եւ զՔերէոս եղբայր նորա, եւ զԱպողոփանէս ՚ի նո՛յն գուբ փողոտեցին[6270]։ 38 Զայս ամենայն իբրեւ գործեցին կազմեցին՝ օրհնութեամբ ցնծութեամբ գոհութեամբ ուրախութեամբ օրհնէին զՏէր, որ մեծաւ քաջութեամբ քաջ անուամբ զյաղթութիւն պատրաստեաց ՚ի ձեռն Իսրայէլի։
ԺԷ 1 Յետ սակա՛ւ ժամանակաց հազարապետն արքայի Լիւսիաս իբրեւ լուաւ, մեծա՛ւ բարկութեամբ՝ լի՛ նախանձու ծանրացեալ տրտմէր ՚ի վերայ գործոցն եղելոց[6271]։ 2 Զօրաժողով լինէր, կուտէր ութսուն հազար. եւ զամենայն զօրսն հեծելազօր՝ ո՛ւթ բիւրուն հանդերձ ընդ ի՛ւր առնոյր. ընդ իւր առեալ խաղայր ՚ի վերայ Եբրայեցւոցն, ՚ի մտի՛ եդեալ զքաղաքն գլխաւոր բնակութիւն առնել հեթանոսաց[6272]։ 3 Եւ զտաճարն սրբութեան դրամաժողով ՚ի վարձո՛ւ կացուցանել իբրեւ զայլ մեհեանս. եւ զքահանայապետութիւնն ինքնին վարձկան գանձուն կացուցանել ամ յամէ[6273]։ 4 Զմտաւ ինչ ո՛չ ածէր զզօրութիւնն Աստուծոյ՝ հպարտացեալ մտօք ՚ի բեւրս բիւրուց զհետեւակն եւ զհեծելազօրն, եւ զփիղսն աղխաղխեալ տանէր[6274]։ 5 Այլ իբրեւ ՚ի Հրէաստան մխեցաւ, եւ մե՛րձ եղեւ յամուրսն Բեթսովրայ որ մերձ է յԵրուսաղէմ իբրեւ ասպարիսօք հինգ, պատէ՛ր բիւրուքն, եւ ՚ի նե՛ղ մեծ զամուրն հասուցանէր[6275]։ 6 Իբրեւ ա՛զդ եղեւ Մակաբէացւոցն պաշարումն ամրոյն իւրեանց, ողբո՛վք եւ արտասուօք անկեալ ժողովրդովքն հանդերձ աղաչէին զԱստուած, հրեշտակ բարութեան առաքել ՚ի փրկութիւն Իսրայէլացւոց[6276]։ 7 Եւ ինքն Մակաբէ նախ յառաջագոյն ՚ի զէն ընթանայր. եւ զօրացն հրամա՛ն տայր վառել կազմել պատրաստել՝ աշխատութիւն յանձն առնուլ, լինել օգնական եղբարցն որ ՚ի նեղութեանն էին. 8 յայնմ ժամանակի՝ միաբան միահաւան վառեալ պատրաստեալ յառաջ մատչէին։ Ա՛յն ինչ լինէր նոցա մերձ ՚ի կողմն քաղաքին Երուսաղեմացւոց հասանել. եկն է՛ջ առաջի նոցա այր մի սպիտակաձի յոսկիազէն վառեալ, ճօճէր զնիզակն եւ պատրաստէր յարձակել[6277]։ 9 Եւ առ հասարակ ամենեքին խրախո՛յս բարձեալ օրհնէին զողորմածն Աստուած. եւ ա՛յնպէս քաջալերեալք եւ զօրացեալք էին, ՚ի մտի եդեալ յարձակեալ երթային. իբրեւ ո՛չ եթէ մարդկան ՚ի դիմի՛ հարկանելոց երթային, այլ թէ եւ գազանք ինչ՝ անհնարին պատահեսցեն, եւ կամ պարիսպք երկաթիք, հարկանել սատակել կործանել թա՛փ անցանել[6278], 10 համարձա՛կ յարձակէին. նիզակակից զերկնաւորն ողորմութեամբ իւրով յանձինս ընկալեալ[6279]։ 11 Եւ ա՛յնպէս վարազախառն առիւծաբար յա՛ր արձակեցան ՚ի վերայ գնդին թշնամեաց. եւ անդէն ՚ի նմին տեղւոջ հարին տապաստ արկին մետասան հազար զընտիր զօր, եւ հազար հեծեալ ՚ի վերայ հազարացն[6280]։ 12 Եւ զամենայն զօրսն ՚ի փախուստ դարձուցանէին. եւ բազումք ՚ի նոցանէ խո՛ց վիրաւորք՝ եւ ապիկար մերկանդա՛մք փախստեայք ապրեցան։ Եւ ինքն Լիւսիաս կորակոր փախուցեալ մազապո՛ւր լինէր[6281]։ 13 Իբր ո՛չ եթէ անմիտ ինչ լինէր յանձն իւր վասն իւրոյ վատթարութեանն. ՚ի մտի՛ եդեալ խօսէր անհնարինս առ յաղթութիւն ասէր զԵբրայեցիսն, հզօրին Աստուծոյ օգնական լինել նոցա. եւ առաքեաց զնոսա։ Եւ յղեաց զկնի նոցա հաշտութիւն առնել ՚ի վերայ ամենայն իրաւանցն։ 14 Եւ թագաւորն եւս յա՛նձն առ. եւ զթագաւորին միտս հաճեաց, բարեկամ լինել ընդ նմա[6282]։ 15 Յա՛նձն առ Յուդա զոր միանգամ Լիւսին աղաչեաց զնա, վասն օգտի ուխտի խորհրդոցն հասարակաց. եւ որչափ միանգամ Մակաբէ նամակեաց Լիւսիաս վասն Հրէիցն, թողացո՛յց նոցա արքայն[6283]։ 16 Եւ էին առ Հրէայս թուղթք գրեալ օրինակաւս այսուիկ. Լիւսիա՛ս առ գունդն Հրէից ողջոյն։ 17 Յոհաննէս եւ Աբեսաղոմ որ առ մեզ ՚ի ձէնջ առաքեցան, մատուցին մեզ իբրեւ ՚ի ձէնջ գիրն էր, եւ աղաչէին որ ինչ ՚ի նմա գրեալ էր։ Եւ որչափ ինչ թողուլ արժան էր՝ թողի՛[6284]. 18 եւ որչափ ինչ ցուցանել էր թագաւորին՝ ցուցի. զի թո՛յլ լիցի ձեզ վասն ձերոց իրաց. 19 ինչ որ գրեալ էր մեզ ընդ ձեզ խնա՛մ անկցի։ Եւ յայսմ հետէ առաւե՛լ եւս ջանացայց լինել ձեզ պատճառք բարեաց. 20 եւ որ յապա ինչ իցէ, պատուէր տուաք խօսել ընդ ձեզ. 21 եւ դուք ո՛ղջ լիջիք։ Յամին հարիւրորդի քառասներորդի ութերորդի, յորմզդական տօնին, որ օր քսանեւչորք էին[6285]։ 22 Իսկ հրովարտակք արքունի գրեալ էր ա՛յսպէս. Արքայ Անտիոքոս՝ առ եղբայր Լիւսիաս՝ ողջո՛յն[6286]։ 23 Հայրն մեր իբրեւ ՚ի դիցն պաշտօն փոխեցաւ, կամեցաք զի որ ընդ մերով թագաւորութեամբ իցեն՝ առանց խռովութեան լիցին։ 24 Զո՞ այլ զոք առաւել քան զՀրէայսդ. զի նախ նոքա՛ ո՛չ հաճեցան զհօրն ՚ի հեթանոսութիւն դառնալոյ. վասն այսորիկ աղաչեցին թողութիւն առնել զօրէնսն իւրեանց[6287]։ 25 Յա՛նձն առաք եւ զայս ազգ առանց խռովութեան լինել. հրամա՛ն տուաք՝ զտաճարն անդրէն նոցին դարձուցանել, եւ զնոսա գրգել ըստ օրէնս նախնեաց իւրեանց։ 26 Արդ լա՛ւ եւ բարւո՛ք արասցես. առաքեսցե՛ս դու առ նոսա, ո՛ւխտ արասցես, եւ դաշի՛նս կռեսցես. զի գիտասցեն նոքա զմե՛ր առ իւրեանս զխնամ կամաց, եւ խրախամիտ լիցին. մտադիւրագո՛յն շրջիցին, օգնականութիւն գտեալ զիւրեանցն օրինաց[6288]։ 27 Հրովարտակն արքունի օրինակաւս այսուիկ գրեալ էր. Արքա՛յ Անտիոքոս՝ առ ծերակոյտն Հրէից, եւ առ զօրս եւ առ գունդս Հրէից ընտանի՛ ողջոյն[6289]։ 28 Ո՛ղջ լիջիք. եւ եղիցի ամենայն որպէս եւ մեք կամիմք. եւ մեք իսկ ո՛ղջ եմք։ 29 Եցո՛յց ա՛յսպէս մեզ Լիւսիաս, եթէ կամիցիք դուք իջանել առ Հրէայսդ որ են յԵրուսաղէմ[6290]. 30 ա՛յն որ այժմիկ գնա՛ւ ունիցին՝ մինչեւ յերեսունն Ահեկանի ամսեան ձե՛ռն տուեալ լիցի. դաշի՛նս հաստատեալ[6291] 31 թողութեան դիւրութեան քաղցրութեան՝ ընդ Հրէայսն, կա՛լ դոցա յիւրեանց օրէնս եւ ՚ի կրօնս որպէս յառաջն, եւ մի՛ ումեք նեղել զնոսա մի՛ով իւիք օրինակաւ[6292]։ 32 Այլ մեք արձակեցաք զԼիւսիաս, եւ զՄենեղաւոս՝ մխիթարե՛լ զձեզ. եւ դուք ո՛ղջ լիջիք։ 33 Յամին հարիւրորդի քառասներորդի ութերորդի, յամսեանն Ահեկանի, որ օր հնգետասա՛ն էր։ 34 Առաքեցին եւ Հռոմայեցիքն օրինակաւս այսուիկ. Կոյինդոս Մեմիոս, Տիտոս Մանիոս՝ գլխաւորք Հռոմայեցւոց, առ ժողովուրդդ Հեբրայեցւոց ողջո՛յն[6293]։ 35 Վասն որոյ իրաց Լիւսիաս եղբայր թագաւորին թողութիւն արար ձեզ, հաճեա՛լ եմք եւ մեք[6294]։ 36 Այլ ինչ որ զինչ արժա՛ն է ՚ի մէնջ մատուցանել արքայի ինչ՝ տո՛ւք արագագոյն բերել խորհեցեալ իմաստութեամբ, զի դիցուք օրէնս մի որպէս արժա՛ն իցէ օգտե՛լ վասն ձեր. զի մեք աւադիկ յառաջագոյն երթամք ՚ի քաղաքն Անտիոքացւոց[6295]. 37 վասն այսորիկ փութացարո՛ւք, եւ յղեցէ՛ք դուք զոք, զի եւ մեք գիտասցո՛ւք յորպիսի խորհուրդս կայք դուք[6296]։ 38 Ո՛ղջ լիջիք։ Յամին հարիւրորդի քառասներորդի ութերորդի, յորմզդական տօնին եդան դաշինքս այս[6297]։
1 Լիւսիաս անց գնաց անդրէն առ թագաւորն. Հրէայք՝ անդրէն զգործովք զարաւրով, զարդեամբք պատաղեցան[6298]։
ԺԸ 2 Որ զօրացն զօրավարքն էին՝ Տիմոթէոս եւ Ապողոնիոս Քաջեան, եւ Յերոնիմոս, եւ Դիմոփոն, եւ ՚ի վերայ սոցա Նիկանովր՝ ամենեւին ո՛չ տային դլա՛լ եւ դադարել նոցա[6299]։ 3 Այլ Յոպպէացիքն այնչափ ինչ համարձակեցան անօրէնութիւն գործել. եկին բարեխօսք՝ ստիպէին որ շուրջ զնոքօք Հրէայք էին՝ կանամբք եւ մանկտւով ածե՛լ զնոսա նաւուք[6300]՝ 4 առ հասարա՛կ քաղաքին միաբանութեամբ։ Եւ նոքա յանձն առին իբրեւ թէ ՚ի խաղաղութիւն միաբանութեան ածել զնոսա. սոքա յանձն առին՝ իբր ո՛չ ինչ կասկած կամ կարծիս ՚ի մտի ունել. ածին զնոսա՝ ընկլուզին ՚ի ծով ոչինչ սակաւ քան զերկերիւր մարդ։ 5 Իբրեւ զգա՛ստ եղեւ Յուդա վասն անօրէն խակութեան վնասին որ եղեւ, ե՛տ պատուէր զօրացն որ զիւրեաւն էին, կարդալ առ արդար դատաւորն[6301]։ 6 Յա՛յն վայր վաղվաղակի հասանէր ՚ի վերայ մահապարտացն, եւ գիշերայն զնաւահանգիստսն հրձի՛գ արարին, եւ զնաւսն այրեցին, եւ որ ՚ի նոսա ապաստա՛ն եղեն՝ անդէն խոցոտեցին[6302]։ 7 Եւ զամուրսն ՚ի պահ զգուշութեան փակեալ. դարձեալ ժամակալ լինէր ՚ի դարձին միւսանգամ առ հասարակ սատակել զազգն Յոպպայեցւոց[6303]։ 8 Եհա՛ս նա եւ ՚ի վերայ Յամնէացւոցն, իբրեւ զնոյն գործ կամէին գործել եւ ՚ի վերայ իւրեանց քաղաքակից Հեբրայեցւոցն[6304]։ 9 Գիշերախառն հասանէր ՚ի վերայ Յամնէացւոցն եւ զնաւահանգիստն նաւուքն հանդերձ հրձի՛գ առնէր. մինչեւ ճառագայթք հրոյն յԵրուսաղէմ երեւէին. զի էր անտի անդր վտաւանք իբրեւ չորեքհարիւր ութսուն[6305]։
ԺԹ 10 Եւ անտի կարթեցին իբրեւ քսան վտաւանաւ ՚ի վերայ Տիմոթէի, եւ անկանել կամեցան. ընդ առա՛ջ եղեն նմա Տաճիկք իբրեւ հինգ հազար եւ հինգ հարիւր հեծեալ։ 11 Եւ իբրեւ մարտն սաստկացաւ, գունդքն ՚ի միմեանս հասին, գունդն Յուդայեան յուսացեալ յօգնականութիւն Տեառն զբարէնշան նշա՛ն յաղթութեան առաջի աչաց տեսանէին։ Իբրեւ ՚ի պարտութիւն մատնեցան Արօտականքն, առաջի՛ կացին գնդին Յուդայեան, եւ հնազանդեալ առաջի անկեալ դաշինս հաստատել խնդրէին. եւ խոստացան եւս խաշինս տալ նոցա. եւ ՚ի բազում պէտս պէտս օգտակա՛ր լինել նոցա[6306]։ 12 Խորհեցաւ Յուդա եթէ շա՛տ ինչ իրք են յորում օգո՛ւտ են նոքա նոցա. յա՛նձն առ, ներեաց եւ արար ընդ նոսա խաղաղութիւն։ Նոքա իբրեւ դաշինս հաստատեցին, յիւրաքանչիւր բանակս սփռեցան։ 13 Սոքա ասպատա՛կ եդին ՚ի կողմն մի, զքաղաք մի ամրացեալ պարսպօք, լցեալ պէսպէս խառնիճաղանճ ազգաւն բնակեցեալ զօրօք՝ Դէկասպ անուն. եւ զայն պատեալ պաշարեալ պահէին[6307]։ 14 Իսկ որ ՚ի ներքս անդ էին՝ ՚ի պարսպացն ամրութիւն յուսացեալ էին, եւ ՚ի համբարոցն բազմութիւն հայէին. հպարտագոյնս արհամարհանօք ընդ Յուդա եւ ընդ զօրսն հայէին. եւ բանի՛ւք եւս նախատանաց կսկծելեօք հայհոյէին զնոսա, եւ խօսէին զա՛յն ինչ զոր ո՛չ էր արժան[6308]։ 15 Իսկ նոքա զամենազօրն զմեծն՝ զհզօրն երկնից եւ երկրի օգնակա՛ն կոչէին. որ առանց հոյոց մանգղոնից մենքենայից զԵրեքովն կործանեաց ՚ի ժամանակս Յեսուայ որդւոյ Նաւեայ։ Խո՛ւմբ արարին, առ հասարակ ՚ի վերայ պարսպացն գազանաբար յարձակեցան[6309], 16 հասին առին զամրացեալ քաղաքն կամօքն Աստուծոյ. եւ անդ ՚ի նմա բազո՛ւմ կոտորածս զօրացն գործեցին. մինչեւ ծովակն որ զնովաւ շուրջ էր, զի էր ինքն որչափ քան զերկուս վտաւանս՝ խառնեա՛լ արեամբ երեւէր[6310]։ 17 Եւ անտի պարզեցան մեկնեցան ՚ի կողմն Քարայի, իբրեւ վտաւանօք հինգ հարիւր եւ յիսուն, առ անուանեալ Տուբէական Հրէայսն մերձանային։ 18 Եւ անդ գտանէին զՏիմոթէոս՝ ո՛չ ինչ գործ ՚ի ձեռս յաջողեալ, լուծեալ լքեալ ՚ի զօրութենէ իւրմէ. սակայն թողեալ էր պահապանս զօրս ՚ի տեղւոջ միոջ ուժգին ամրացեալ։ 19 Ապա՝ Դովսիթէոս եւ Սոսիպատրոս արք հզօ՛րք զօրավարք ՚ի Մակաբայեցւոց գնդէ անտի, իբրեւ արտաքս ըստ զօրսն ելեալ շրջէին գնդաւն իւրեանց, եկին դիպեցա՛ն ամրոյն այնմիկ, հարի՛ն սպանին կոտորեցին ՚ի նմա իբրեւ աւելի՛ քան զտասն հազար այր[6311]։ 20 Իսկ Մակաբէոս զզօրն ամենայն ՚ի գունդս գունդս բաժանէր. եւ ինքն իւրով գնդաւն ՚ի վերայ Տիմոթէոսի հասանէր։ Եւ զնովաւ էին զօրք վահան ՚ի ձեռին երկոտասան բեւր, եւ հեծեալք իբրեւ երկու հազար եւ հինգ հարիւր[6312]։ 21 Տիմոթէոս իբրեւ զգայր զարշաւանն Մակաբէացւոց ՚ի վերայ նորա, արձակեաց վաղվաղակի զկահ եւ զգանձ, եւ զկին եւ զմանուկ զօրացն որ ընդ իւրն էին, յամուր անդր Կառնացւոց յուղարկէր. եւ ինքն ամուրն անհնարին էր առ պաշարել վասն դժուարամատոյց նեղութեան ամրութեան վայրացն[6313]։ 22 Այլ իբրեւ երեւեցաւ գունդն Յուդայեան, յառաջ զեռեալ սկսան զօրքն թշնամւոյն. զի ա՛հ Ամենակալին ՚ի վերայ անկեալ, սրտաթափս անդէն եւ ա՛նդ մրրկեալ ընդ միմեանս պողէր պղտորէր. եւ առ հասարակ ընդ ամենայն կողմանս ՚ի փախո՛ւստ դարձուցանէր։ Եւ այնք բազո՛ւմ էին՝ որ առ ահին յիմարութեան ընդ իւրեանց զէնս ելանէին[6314]։ 23 Իսկ գունդն Յուդայեան սաստկագոյն հալածանօք բուռն ՚ի վերայ եդեալ զփախստեայսն տանէր, խառն խոցել խառն հարկանել. ՚ի նմին տեղւոջ տապաստ արկանէին իբրեւ երիս բեւրս ա՛յր պատերազմի ՚ի մարտիկ զօրէ անտի[6315]։ 24 Եւ ինքն Տիմոթէոս դիպէր առաջի գնդին Դովսիթեան եւ Սոսիպատրեայ։ Արդ ՚ի ձեռն անկեալ նոցա՝ աղաչէ՛ր զնոսա մեծաւ դիւրութեամբ թողո՛ւլ զնա կենդանի. զի ասէր. Բայ՝ բազմաց ՚ի ձէնջ են ընտանիք առ մեզ եւ եղբարք. զամենեսին զնոսա ո՛ղջս բովանդակս փոխանակ միոյ գլխոյս իմոյ ՚ի ձե՛զ արձակեցից[6316]։ 25 Եւ այնու բանիւք հաստատեալ, փոխանակ իւր զբազումս արձակելոյն. թոյլ ետուն նմա վասն եղբարցն փրկութեան։ 26 Նա իբրեւ ե՛լ անկաւ յամուր անդր, կշիռ ՚ի բնի ՚ի շռընչանան վերայ, ած կոտորեաց յայնցանէ զոր խոստացաւն արձակել աւելի՛ քան զերկուս բեւրս մարդկան[6317]։
Ի 27 Նոքա նոյն հետա՛յն արշաւեցին ՚ի քաղաք մի ամուր Եփրոն անուն. յորում էր բնակեալ ինքնին Լիւսիաս։ Եւ Հռովսաղեցիք բազումք արտաքոյ պարսպացն ապաստան յամուրն եւ ՚ի հանդերձս մենքենայից նետիցն եւ ՚ի զինո՛ւն պատրաստութիւն հաստատեալ կային, մտադիւրագոյնս ներքուստ արտաքս մարտնչէին[6318]։ 28 Իսկ սոքա զամենակա՛լ հզօրն յօգնականութիւն կոչէին, որ կարօղ է խորտակել զպատերազմողաց զօրութիւն. վաղվաղակի զքաղաքն ամրութեամբն հանդերձ ՚ի ձե՛ռն առնուին. ա՛նդ ՚ի ներքս հարկանէին կոտորէին տապաստ արկանէին՝ իբրեւ երկուս բեւրս եւ հինգ հազար այր[6319]։ 29 Անտի՝ ասպատակ դնէին ՚ի քաղաք մի Սկիւթացւոց՝ որ ՚ի բացեայ էր յԵրուսաղեմէ իբրեւ վեց հարիւր վտաւանաւ. որք զանձինս իւրեանց երախտաւորս համարէին առ ազգն Հրէից[6320]։ 30 Եւ ինքեանք եւս Հրէայքն որ ՚ի ներքս բնակալ էին՝ վկայութիւն տային երախտեացն որ նոցա ՚ի քաղաքացեացն գտեալ էր ՚ի ժամանակի նեղութեան իւրեանց[6321]։ 31 Նոքա իբրեւ խաղաղութեան պատահար ՚ի Մակաբայեցւոց գնդէ անտի աջողեցաւ, ձայն բարձեալ ՚ի գունդ անդր. յայսմ հետէ յառաջ առաւել եւս յազգս նոցա հնազանդութիւն պահելոյ։ Սոքա զանցին զնոքօք փութացեալ ՚ի քաղաքն Երուսաղեմացւոց. զի տօնք եւթներորդ շաբաթակրօնիցն մե՛րձ ՚ի վերայ հասեալ կային[6322]։
ԻԱ 32 Այլ իբրեւ կատարեցաւ տօն պենտակոստէիցն. դիմեցին նոքա ՚ի վերայ Գորգեայ, որ կողմնապա՛հ կայր կողմանցն Եդովմայեցւոց։ 33 Նա՝ ել ընդ առաջ նոցա երիւք բիւրուք վահանաւոր զօրու, եւ չորիւք հազարօք հեծելազօր գնդաւ։ 34 Իբրեւ յայսկոյս յայնկոյս միմեանց ընդդէ՛մ ճակատեցան. դէ՛պ եղեւ սակաւուց յԵբրայեցւոց գնդէ անտի անկանել ՚ի մէջ երկուց ճակատուցն[6323]։ 35 Դովսիթէոս ոմն անուն ՚ի Տովբեկենացւոց գնդէ անտի, ա՛յր հզօր սպառազէն պատերազմօղ, յարձակեալ գայր ՚ի վերայ Գորգեայ. եւ այն ինչ կամէր զանօրէնն ձերբակալ կալեալ կապեալ առաջի Մակաբէացւոց գնդին պատարա՛գ մատուցանել. եւ անտի վառեալ մի ՚ի Թրակայ գնդէ անտի զուս հարկանէր, ՚ի վայր քարշէր. եւ զԳորգին ՚ի ձեռաց նորա թափէր, մազապուր ճողոպրեալ յամուրն Միմարէն փախստեայ անկանէր[6324]։ 36 Այլ եզրեայ նոցա իբրեւ երկայնագոյն լինէր նոցա մարտ պատերազմի, եւ բազում կոտորածք ՚ի միջի լինէին։ Յայնմ ժամանակի գունդն Մակաբայեցւոց զամենազօրն զամենակալն Աստուած յօգնականութիւն կոչէին, երեւե՛լ առաջնորդել պատերազմին[6325]։ 37 Եւ ա՛յնպէս խրախոյս բարձեալ իւրեանց բարբառովն, ձեռն ՚ի գործ առնէին. եւ ՚ի նմին ժամանակի զԳորգի հանդերձ զօրօքն ՚ի փախո՛ւստ դարձուցանէին։ 38 Եւ Յուդա զզօրսն առնոյր, ՚ի քաղաք մի Սոդոմ անուն հասուցանէր. եւ իբրեւ շաբաթն մերձենայր՝ ըստ իւրեանց օրինացն սրբեալք եւ լուացեալք զշաբաթն անցուցանէին։ 39 ՚Ի վաղիւն գային ընդ կողմն Հրէաստանի ամփոփել զմարմինս անկելոցն ՚ի պատերազմի. եւ տոհմային եղբարբք հանդերձ յիւրաքանչիւր շիրիմս առ հարսն իւրեանց ծածկիցեն[6326]։ 40 Եւ իբրեւ հասանէին ՚ի ճակատուն տեղի, գտանէին զիւրեանց եղբարց դիակունսն, եւ ՚ի ներքոյ հանդերձից նոցա յուռո՛ւթ ուլունս, եւ բժըժանս յամենայն կռոց, ուսընդանո՛ւթ ունէին. ուստի մանաւանդ գարշէին օրէնքն, եւ զՀեբրայեցիսն յայնպիսի գործոց ամենեւին ՚ի բա՛ց մերժէին։ Ապա իբրեւ զա՛յն գտին, ստուգեցին ՚ի միտս իւրեանց եթէ կոտորած նոցա յա՛յնց պատճառաց լեալ իցէ[6327]։ 41 Ապա ամենեքին առ հասարակ օրհնէին զարդար զդատաւորն զՏէր, որ զգաղտնի ծածկեալսն ՚ի յայտնութիւն դարձուցանէ։ 42 Եւ անկեալ խնդրուածս առնէին, զեղեալ անցեալ զմեղսն զայն սրտի մտօք թողո՛ւլ նոցա։ Քաջի՛կ եւս Յուդա մխիթարէր զզօրսն, եւ աղաչէր զգո՛յշ լինել վասն նորին մեղաց. Զի ձերովք աչօք տեսէք ասէ՝ զպատուհասդ եղեալ վասն մեղա՛ցն եղելոց[6328]։ 43 Քաջութեամբ խորհրդովք չորս սատերս կրկին ժողովէր, եւ տայր տանել յԵրուսաղէմ, մատուցանել պատարագս վասն մեղացն. կարի՛ բարւոք իմաստութեամբ. զի վասն յարութեան մեռելոց խորհէր առնել զոր առնէր[6329]։ 44 Զի եթէ յարութեան ակն ո՛չ ունէր, անկելոցն ՚ի պատերազմէն զո՛ւր տարապարտուց լինէր վասն մեռելոցն աղօթս մատուցանել[6330]։ 45 Այլ հայէր նա ուղիղ, ննջեցելոցն գեղեցիկ պահեալ զշնո՛րհս պարգեւաց. 46 արութեամբ քաջութեամբ վասն մեռելոցն զմտա՛ւ ածէր ա՛յց լինել մեղացն թողութեան[6331]։
ԻԲ 1 Յամին հարիւրորդի քառասներորդի իններորդի. դէ՛պ եղեւ առ ժամանակօքն Յուդայ, եկն Անտիոքոս բազում զօրօք 2 Լիւսիաւ հանդերձ ՚ի Հրէաստան՝ մետասա՛ն բիւրու վահանաւոր զօրօք. հինգ հազար եւ երեք հարիւր հեծելազօր գնդաւ, եւ քսան եւ երկու փղօք. երեք հարիւր գերանդազէն կառօք[6332]։ 3 Անկեա՛լ էր եւ Շիմոն ՚ի նոսա ՚ի խե՛լս կերպարանեալս՝ իբրեւ թէ բարեխօ՛ս էր ՚ի խաղաղութիւն աշխարհին, բայց սրտի՛ խորհրդով ցանկացեալ էր քահանայապետութեան աշխարհին[6333]։ 4 Իսկ արքայ՝ արքայից արքայ, յո՛յժ յուզեաց զսրտմտութիւն բարկութեան Անտիոքայ ՚ի վերայ անօրէն Շիմոնի. մանաւանդ Լիւսի՛ եւս ցուցանէր, թէ սա՛ է պատճառք ամենայն չարեաց որ լինին յաշխարհի անդ. հրամա՛ն տայր ըստ օրինի ՚ի նմին տեղւոջ կալեալ կորուսանել[6334]։ 5 Եւ է՛ր ՚ի տեղւոջ անդ աշտարակ մի յիսուն կանգուն շինեալ՝ լի՛ մոխրով, գործած բոլորշի՛ յամենայն կողմանց. 6 դուռն առ ՚ի շեղ ՚ի ներքսակողմ ՚ի մոխի՛ր անդ առ լեգ շինեալ, յա՛յն արկանէր զվնասակար տաճարին. եւ կամ զպա՛րտ այլոց մեծամեծ չարեաց ընկենուլ, հասարակ հաւանութեամբ շուրջ լինել մէն ձե՛ռն մատուցեալ[6335]։ 7 Այսպիսի օրհասաւ հրամայեցին զանօրէն Շիմոն ՚ի միջո՛յ ջնջել[6336]. 8 զի մի՛ հողոյ եւ մի՛ պատանաց յիւրում բնակութեան աշխարհին արժանի լիցի։ Քանզի բազում չարիս էր ցուցեալ նորա ՚ի սեղան անդր, ուր հուրն սրբութեան կայր՝ եւ աճիւնն. վասն ա՛յնորիկ մոխրահեղձո՛յց մահու զկատարած իւր վախճանէր[6337]։ 9 Անտիոքոս արքայ՝ առաւել վայրենացեալ խորհրդովք գայր՝ պատրաստեալ չարաչար տանջանս քան որ առ հարբն եղեն՝ հասուցանել ՚ի վերա՛յ Հեբրայեցւոց[6338]։ 10 Իբրեւ զա՛յն զգայր Յուդա, պատուէ՛ր տայր ժողովրդոցն ցայգ եւ զցերեկ կարդալ առ Տէր. զի որպէս ա՛յլ երբէք, եւ արդ օգնական լիցի այնոցիկ[6339], 11 որ ՚ի հարցն օրինաց եւ ՚ի սրբոյ տաճարէն մերժե՛լ կամին. եւ մի՛ յա՛նձն առցէ հեթանոսաց անօրինաց ՚ի ձե՛ռս տալ[6340]։ 12 Իբրեւ ամենեքին առ հասարակ միաբանութեամբ յա՛յսմ ուխտի կային արտասուօք եւ պահովք, առաջի անկեալ թաւալէին անպակաս զերիս աւուրս, մխիթարեա՛ց զնոսա Յուդա անձի՛ն զգալ[6341]։ 13 Եւ ինքն առնոյր զծերակոյտ ժողովրդեանն առանձինն՝ ՚ի խորհուրդ մտանէր. Պնդեսցուք ասէ զքաղաքսդ, մինչչեւ՛ զօրաց թագաւորին ՚ի ներքս ՚ի Հրէաստան մտեալ է։ 14 Եւ մեք ելցուք քաջութեամբ կամօքն Աստուծոյ, մահո՛ւ չափ մարտնչել ՚ի վերայ օրինացն, քաղաքին եւ տաճարին՝ աշխարհի՛ եւ տէրութեան։ Իբրեւ զա՛յն ասէր՝ պնդէին վաղվաղակի ՚ի կողմն Մովդիիմ քաղաքի զօրօքն հանդերձ։ Բանա՛կ հարկանէր[6342]. 15 զնշան բաշխէր. յա՛նձն առնէր Աստուծոյ զանձն եւ զզօրսն, եւ զյաղթութիւն գնդին։ Եւ առնոյր զԱրիստիդէս ընտի՛ր ընտիր երիտասարդ վառելովք. անկանէր գիշերի ընդ բանակս թագաւորին ՚ի ներքս զսրահակօքն, կոտորէր զգիշերապահ դռնապահսն իբրեւ չորս հազար այր. եւ զգլխաւոր փղացն փղապետաւն հանդերձ անդէն սպանանէր. եւ այնպէս զդռնապահսն տապաստ արկեալ այսրէ՛ն դիմէր[6343]։ 16 Յա՛յնմ ժամանակի զամենայն բանակն խռովութեամբ եւ դողութեամբ լնո՛յր։ 17 Եւ ամենեքին լքեալք եւ լուծեալք եւ սպառեալք եւ տարակուսեալք՝ յա՛յն առաւօտն հասանէին[6344]։ 18 Իսկ թագաւորն՝ վասն յերկնի՛ց օգնականութեանն, այսպիսի ճաշակս քաջասրտութեան քաջութեան զԵբրայեցւոց գնդին առնոյր՝ խելօք, միւսանգամ փո՛րձ փորձէր. ՚ի կորէ՛ս ելանէր[6345] 19 եւ ՚ի Բեթսո՛վր ասպատակեալ, պահ պատնէշ պաշարումն մատուցանէր։ Սակայն եւ անդ յարձակեալ մարտուցեալ ՚ի պարտութիւն մատնէր։ 20 Զի որ ՚ի ներքս ա՛նդ էին, ինքնին Յուդա՝ նետ եւ զէն եւ համբարս ընդ աներեւո՛յթ կողմանս ՚ի ներքս մատուցանէր։ 21 Ա՛յսց խորհրդոց առ թշնամի անդր՝ Ռոդոկ անուն ՚ի Հրէից գնդէ անտի մա՛տն եւ գուշա՛կ լինէր. քննեցաւ, խնդրեցաւ, գտաւ, պատժեցաւ, ՚ի սո՛ւր սպառեցաւ[6346]։ 22 Իբրեւ ա՛զդ զգուշութեան եղեւ ամրականա՛ցն բռնութիւն թագաւորին. սկսա՛ւ՝ թողեալ զզօրութիւնն, նենգա՛ւ ջանալ ընդ ամրականսն. դաշի՛նս կռէր, եւ յառնո՛ւլ առնէր զամուրսն։ 23 Անդէն անդո՛ւստ յարձակէր ՚ի կողմն Յուդայեանց. եւ յերկոցունց կողմանց ՚ի պարտութիւն մատնեալ վատթարեա՛լ գտանէր։ Ապա ա՛զդ եղեւ նմա մոլեգին գնացքն Փիլիպպեայ, զի բռնութեամբ տիրաբար ՚ի վերայ իրացն արքունի հասեալ շրջէ՛ր յաշխարհին. լուծաւ լքաւ տրտմեցաւ, աղաչեաց զԵբրայեցիս՝ եւ հաւանեցաւ նոցա. ո՛ւխտ եդ, երդմնի՛ արար՝ զամենայն իրաւունս նոցա անդրէ՛ն դարձուցանել, զխաղաղութիւն հաշտութեան ՚ի մէջ հաստատեաց. մատո՛յց պատարագ, եւ մեծարեաց զտաճարն. ՚ի գո՛ւթ սէր քաղցրութեան մարդասէ՛ր լինէր ընդ ամենայն տեղիս նոցա[6347]։ 24 Փառաւորեաց զՄակաբէ, եւ ճոխագո՛յն եւս կացոյց զնա ՚ի վերայ նոցա քան զառաջինն։ Եւ եթող անդ սպարապետ ՚ի վերայ աշխարհին զՀեգեմոնիդէս ՚ի Դովրայ մինչեւ ՚ի Գերար[6348]. 25 ինքն եկն եմուտ ՚ի Պտղոմայիս։ Բարկացեալ յո՛յժ էին քաղաքացիքն վասն ուխտիցն հաշտութեան. ո՛չ հանդարտէին, այլ ՚ի նմին խռովութեան կային, զի անդրէն լուծցէ զհաշտութիւն հաւանութեանն[6349]։ 26 Մատեաւ ինքնին Լիւսիաս, առաջի եկաց իմաստաբար, հաճեաց զմիտսն, մեղմացոյց։ Դա՛րձ արար անդրէն ՚ի կողմանս Անտիոքացւոց։ Ա՛յն արշաւան ասպատակի թագաւորին՝ այսպիսի դարձիւ վճարեցաւ[6350]։
ԻԳ 1 Յետ երից ամա՛ց ժամանակի դէ՛պ եղեւ դիմել Դեմետրեայ Սելեւկեանց ՚ի վերայ Հեբրայեցւոց ընդ երե՛ք քաղաքեան նաւահանգիստ՝ մեծա՛ւ գնդաւ, բազում զօրօք ՚ի ներքս[6351] 2 յաշխարհամիջի անդր արշաւել, մերժել զԱնտիոքոս եւ զնորո՛ւն եղբայր Լիւսիաս[6352]։ 3 Աղ՚կիմոս ոմն անուն է՛ր քահանայապետ լեալ յառաջ, կամօք իւրովք պղծեաց զառաջինն խառնակութեամբ ժամանակաց։ Խորհեցաւ ՚ի միտս իւր եւ ասէ թէ՝ Որպէս եւ է, սակայն անհնա՛ր է նմա գտանել փրկութիւն, եւ ո՛չ այլ գոյր նմա մերձենալ առ սեղանն սրբութեան[6353]։ 4 Եկն եկաց առաջի արքայի Դեմետրեայ ՚ի հարիւրորդի յիսներորդի յառաջնում ամի, մատուցանէր նմա պսակս ոսկիս եւ արմաւենիս, եւ ոստս թաւս ՚ի պատիւ մեհենին։ Եւ զայն օր լո՛ւռ լինէր. 5 բայց ժամանակի՛ սպասէր իւրում անմտութեանն օգնա՛կան գտանելոյ։ Իբրեւ դէ՛պ եղեւ օր մի ՚ի խորհուրդ կոչել զնա Դեմետրեայ. սկսաւ հարցանել զնա արքայն. Յի՞նչ օրէնս, յի՞նչ կամս, յի՞նչ խորհուրդս կա՛ն ընդ մեզ Հեբրայեցիքդ՝ որ ՚ի Հրէաստանի են[6354]։ 6 Ա՛յսպէս ետ պատասխանի. Ասիդացիքդ որ անուանեալ են ՚ի մէջ Հրէիցդ՝ որոց սպարապետ եւ զօրավար Յուդա Մակաբէ համբարձեալ է, զօրաժողո՛վ են՝ ՚ի մա՛րտ պատերազմի պատրաստեալ են, յուզեն հանապազ զժողովս նոցա. եւ ո՛չ տան խաղաղութեամբ հնազանդել ձերում տէրութեանդ[6355]։ 7 Վասն այսորիկ իմ աւասիկ թողեալ ՚ի բաց զփա՛ռսն հայրենի՝ զքահանայութիւն, եկեալ հասեալ եմ առ քեզ. 8 նախ՝ վասն իրացս արքունի սրտացաւութեամբ ցուցանել, եւ ապա վասն մե՛ր. զի մեծաւ ծփանօք մտախո՛հ հասի առ քեզ վասն արանցն անմտութեան. որպէս ամենայն ազգն մեր յանպարտ՝ անպարտ կա՛ն ՚ի խռովութեան[6356]։ 9 Այլ որպէս ընդ կողմանս կողմանս եւ ընդ աշխարհս ամենայն խորհուրդս խաղաղութեան՝ եւ կա՛մս մարդասէրս ունիք, զայն ամենայն տեղեկացեալ գիտեմ։ 10 Այլ մինչ Յուդա կենդանի է՝ անհնա՛ր է խաղաղութիւն առնուլ իրաց արքունի ՚ի Հրէաստանի[6357]։ 11 Իբրեւ նա ա՛յսպէս սկսաւ խօսել վասն նորա, ա՛յլ աւագանին որ թշնամութեամբ ոխս պահէին Յուդայ, առաւել եւս շուրջ զայրացուցին զթագաւորն[6358]։ 12 Մինչ անդրէ՛ն վաղվաղակի հրամայեաց կոչել զփղապե՛տն Նիկանովր, ե՛տ զօրս ՚ի ձեռն, եւ կացոյց սպարապետ կողմանցն Հրէաստանի. արձակեաց մեծաւ հանդերձաւ[6359], 13 բազում պատուիրանաւ զի զՅուդայ ինքնին ՚ի գլխովին զբռա՛մբ արկանել, եւ զգունդն ամենայն յա՛յսկոյս՝ յա՛յնկոյս ցրել. ա՛նդ կացուցանել զԱղ՚կիմոս քահանայապետ մեծի տաճարին։ Ա՛յն որ ՚ի Հրէաստանէ[6360] 14 անտի ազգքն փախստական գնացեալ էին վասն Յուդայ, գային պառակտեալք՝ եւ անդէն խառնէին ՚ի գունդն Նիկանովրայ. զՀրէիցն թշուառութիւն իւրեանց փառաւորութիւն համարէին։ 15 Սոքա իբրեւ լսէին զՆիկանովրայ զարշաւանն. եւ զայնչափ յոյզսն հեթանոսաց. հող ՚ի գլուխ լինէին, առաջի թաւալէին, որ իսկզբանէ յաւիտենից հաստատեաց զի՛ւր ժողովուրդ, եւ յամենայն ժամանակի յայտնապէս ձեռնկալո՛ւ լինէր իւրոյ վիճակին[6361]։ 16 Իբրեւ հրամա՛ն տայր զօրավարն՝ փութանակի ընդ առա՛ջ եղեւ նմա ՚ի գեօղ մի Դեսաոմ անուն՝ 17 Շմաւոն եղբայր Յուդայ, ՚ի դիմի՛ հարաւ Նիկանովրայ. եւ առ փոքր մի նիզակակցացն յանզգաստութենէ ՚ի պարտութիւն մատնեալ[6362]։ 18 Սակայն լուեա՛լ էր Նիկանովրայ զարանցն քաջութեան, եւ զմարտ պատերազմի ՚ի վերայ աշխարհին ճգնութեան քաջութեամբ, երկնչէր զիրս դատաստանին արեամբ վճարել[6363]։ 19 Վասն այսորիկ յղեաց կոչեա՛ց նա զՊոսիդոնիոս, եւ զԹէոդոտոս, եւ զՄատաթէոս, տա՛լ եւ առնուլ՝ եւ կռել դաշինս[6364]։ 20 Իբրեւ բազում տարուբեր եւ խորհուրդք ՚ի մէջ լինէին, եւ ՚ի բազումս եւս զօրագլուխն զխորհուրդն սփռէր. եւ զօրքն եւս միաբանութեամբ միով հաւանութեամբ զհաշտութի՛ւն յանձն առնուին[6365]։ 21 Եդի՛ն զուխտն առաջի՝ եւ դաշինս կռեցին։ Ժամադի՛ր լինէին միմեանց, յորում աւուր ՚ի մի՛ վայր հասեալ զուխտսն հաստատեսցեն։ Եկին առ միմեանս, աթո՛ռս արկին, խորհո՛ւրդ խորհեցան, դաշի՛նս կռեցին։ 22 Յուդա հրամա՛ն ետ իւրեանց գնդին՝ վառե՛լ պատրաստե՛լ՝ դարանամո՛ւտ լինել, զի մի դա՛ւ ինչ չարագործութեան նոցա ՚ի թշնամեացն լինիցի։ Եւ ա՛յնպէս զգուշութեամբ զյօրինի դաշինս ընդ միմեանս հաստատէին[6366]։ 23 Եւ մտեալ շրջէր յԵրուսաղէմ ո՛չինչ անկարգ եւ անօրէն գնացիւք։ Զայն որ խառնիճաղանճ զօրս յինքն կուտեալ էր՝ յիւրաքանչիւր տեղիս արձակէր[6367]։ 24 Եւ ունէր Նիկանովրայ զՅուդայ գրգանօք փափկութեամբ՝ եւ մտադեւր սիրով[6368]։ 25 Աղաչեաց կի՛ն առնուլ ՚ի նմանէ, զի գո՛ւթ անկցի, եւ զաւակ խառնեսցի։ Յա՛նձն առ Յուդա, հաւանեցաւ, հաստատեաց, ընտանեցաւ[6369]։ 26 Իբրեւ ետես Աղկիմոս զնոցա ընդ միմեանս հաւասարութիւն, եւ դաշինք որ ՚ի մէջ կռեցան, վարեա՛ց ե՛կն վաղվաղակի առ Դեմետրիոս. ամբաստա՛ն լինէր զՆիկանովրայ. եւ ցուցանէր՝ օտարաձա՛յն այլամիտ խորհուրդս ունել նմա ընդ օրէնս արքունի. զի զվնասակարն իրաց արքունի՝ յորդէգիրս առեալ ժառանգ՝ ի՛ւր անձին փոխանակ կացուցանէ[6370]։ 27 Իբրեւ լսէ՛ր զբանս անօրէն բանսարկուին՝ ՚ի սրտմտութիւն բրդեցաւ թագաւորն. հրամա՛ն ետ թագաւորն հրովարտա՛կս տալ, յա՛յտ առնել թէ չէ՛ հաճեալ ընդ դաշինս հաւանութեանն։ ՚Ի նմի՛ն հրովարտակի հրամա՛ն տայր՝ կապեա՛լ ոտիւք եւ կապեալ ձեռօք տա՛լ ածել զՄակաբէ ՚ի քաղաքն Անտիոքացւոց[6371]։ 28 Իբրեւ ա՛յս ամենայն ա՛զդ եղեւ Նիկանովրայ, խոնարհեալ կործանեալ՝ կայր տրտմեալ ՚ի միտս իւր թէ ստութիւն ինչ մտցէ ՚ի դաշինս անդր. եւ ուխտքն եղիցին տարապարտուց, յոչի՛նչ վնասու ՚ի վերայ առնն արդարոյ։ 29 Բայց քանզի զհրամա՛ն ինչ ո՛չ անցանել ըստ թագաւորին, սպա՛ս արար մարթանօք զհրամանն կատարել[6372]։ 30 Իսկ Մակաբէոս՝ իբրեւ ետես յայրատագո՛յնս իմն մատուցեալ զնա Նիկանովրայ. եւ զօրէն նուաճութեանն խստագոյնս եւ շինականագոյնս մերձենալ նորա ՚ի նա. ո՛չ լա՛ւ համարեցաւ զյանդգնութիւնն Նիկանովրայ. անդէն յանդիման նորա շա՛տ զոք ընդ իրեարս շփոթեաց. եւ ինքն ե՛լ գնաց յերեսաց Նիկանովրայ[6373]։ 31 Իբրեւ ետես Նիկանովր, թէ ա՛յնպէս զձեռօք ո՛չ կարաց ածել զա՛յրն որպէս կամէր. ե՛կն եհաս ՚ի վերայ քահանայիցն ՚ի տաճարին սրբութեան՝ մինչդեռ նոքա զպատարագսն մատուցանէին, սաստէր նոցա՝ զայրն ՚ի ձեռս տալ վաղվաղակի[6374]։ 32 Նոքա երդմամբ հաստատեցին՝ թէ ամենեւին զայն այր եւ տեսեալ չի՛ք մեր. ձգեա՛ց զձեռն իւր ՚ի տաճա՛ր անդր[6375], 33 եւ ա՛յսպէս երդուաւ. Եթէ ո՛չ կապեալ ոտիւք եւ ձեռօք զՅուդա ՚ի ձեռս իմ տայցէք, զայդ տաճար Աստուծոյ հա՛րթ յատակ արարից, եւ զսեղանդ կործանեցից, եւ զտաճարդ զայդ նուիրեալ որմզդակա՛ն դից հաստատեցից[6376]։ 34 Եւ զայս իբրեւ ասաց՝ ե՛լ գնաց։ Քահանայքն ձե՛ռս բարձին յերկինս, կարդային առ որ յամենայն ժամանակի օգնական եւ պաշտպա՛ն լինէր ազգին իւրեանց՝ եւ ասէին[6377]. 35 Դու Տէր ամենայնի, աննիազ յամենայնէ, լի՛ ամենայնիւ. քեզ կամք ա՛յնպէս եղեն, հաստատել զտաճար բնակութեան քոյ ՚ի միջի մերում։ 36 Եւ արդ՝ յամենայնի սրբութեամբ Տէր, պահեա՛ դու յաւիտեան զայս նորոգապէս սրբութեամբ զտաճար քո[6378]։ 37 Հռա՛քս ոմն անուն՝ ՚ի ծերակոյտ ժողովրդենէ անտի ՚ի զօրացն Երուսաղեմի ա՛յր ընդընկերասէր, մարդասէր յոյժ, բարենշան բարեհամբաւ, ըստ խնամոտ մտաց՝ հա՛յր կարդացեալ Եբրայեցւոց[6379]։ 38 Զի յառա՛ջ ժամանակի անդ՝ զանխառն զանապակ օրէնսն օրինադի՛ր լինէր Հրէութեան ոգւով եւ մարմնով. յառաջ տուեալ էր զանձն ամենայն ազատութեան[6380]։ 39 Իբրեւ կամեցաւ Նիկանովր յա՛յտ յանդիմանութեամբ զթշնամութիւն յայտնել զոր ունէր ընդ Հրէայսն, հատոյց զօր աւելի քան զհինգ հարիւր, երթալ ՚ի բուռն առնուլ զնոսա[6381]։ 40 Զի ա՛յսպէս ասաց, թէ այդք եւս ամաչեցեալք դարձցին, գործ մեծ գործեցից ՚ի վերայ քաղաքիդ։ 41 Իբրեւ հասին զօրքն, զաշտարակն պատեցին, եւ ՚ի վերայ դրանն գո՛ւն գործեցին. ձա՛յն տային միմեանց հո՛ւր մատուցանել՝ զի զդուռն հրձի՛գ արասցեն[6382]։ 42 Իբրեւ այնչափ ՚ի վարան տագնապի մտանէր այրն, ո՛ւշ առնէր, անձին հրամայէր, դնէր սուսեր ընդ պորտով, կամէր ազատօրէն մեռանել քան անկանել ՚ի ձեռս անօրինաց, եւ պղծել զանձին ազնուութիւն։ 43 Եւ սրովն ուղղո՛րդ ՚ի ներքս երթայր վասն ճեպոյն վտանգի։ Եւ զօրացն ընդ դրունսն խուժելոյ. կամէր ելանել ՚ի վեր եւ զանձն ՚ի բարձուէ ընդ պարիսպն հոսել[6383]։ 44 Նոքա իբրեւ յիւրեանս ա՛յսր ա՛նդր խուճապեցան, եւ ՚ի նմանէ ամբոխն փարատեցաւ. ե՛դ զսուսերն եւ չոգաւ զիւրովին. 45 եւ կանգնեցաւ անդէն, մինչեւ զօրն եւ ոգիքն անդէն կային. եկն յայտ անդր զայրագին լի՛ բարկութեամբ, մինչեւ արիւնն գունդագունդ արտաքս հոսէր, եւ վէրքն չարաչար պատառեալ էին, եւ ամբոխն առաջի անդ յա՛յսկոյս յա՛յնկոյս փարատէր[6384]։ 46 Ե՛լ եկաց ՚ի վերայ վիմի միոջ, յանդիման կողմանցն երկոցուն. խոնարհեցաւ ա՛ռ ՚ի գիրկս իւր զաղիսն արեամբն հանդերձ, եւ ցո՛յց ՚ի վեր յերկինս, կարդա՛ց զՏէր կենդանութեան զոգւոց եւ զմարմնոց՝ եւ ասէ. Զսո՛յն հատուցումն հատուսջիր դու նմա։ Եւ նա զա՛յս օրինակ փոխեցաւ յաշխարհէ[6385]։
1 Իսկ Նիկանովր՝ իբրեւ ա՛զդ եղեւ նմա վասն Յուդայեանց ՚ի կողմանցն Շամրտացւոց, խորհեցաւ պատրաստեցաւ յաւուր պահոց շաբաթու անկանել ՚ի վերայ[6386]։ 2 Եւ Հրէայքն՝ որ ընդ նմա էին, բռնադատեալ տանէր Նիկանովր, սկսան աղաչել եւ ասել. Քա՛ւ քեզ Տէր, մի՛ այդպէս խիստ եւ խըժաբար կատարեր զկամս քո. այլ տո՛ւր փառս, եւ դի՛ր պատիւ աւուրս որ պատուեցաւ ՚ի պատիւ հանգստեան յամենակա՛լ սրբոյդ[6387]։ 3 Սկսա՛ւ անդէն հարցանել անօրէնն՝ եւ ասէ. Եւ գո՞յ Աստուած ամենակալ յերկինս որ հրամայեաց ձեզ փափուկ ունել զօրն շաբաթուց[6388]։ 4 Նոքա պատասխանի ետուն՝ եւ ասեն. Այո՛, գոյ Տէր ամենազօր կենդանի՛, որ հրամայեաց փափուկ ունել զեւթներորդ շաբաթուց[6389]։ 5 Եւ ժանտաժուտն ասէ արհամարհանօք, ասէ. Հզօրն երկրիս է. որ տայ գործել զինու եւ զարդու, եւ գործել զգործ արքունի։ Եւ սակայն ո՛չ մեղմացաւ անօրէնն ՚ի հպարտութենէ անտի[6390]։ 6 Եւ Նիկանովր ամենայն հպարտութեամբ խստապարանո՛ց գնացեալ, համարէր հասանել ՚ի վերայ Յուդայեանց. հասանե՛լ սատակե՛լ՝ եւ նշան յաղթութեան կանգնել։ 7 Իսկ Մակաբէոս յամենայն ժամ յուսացեալ էր ՚ի Տէր, որ հանապազօր զօգնութիւն իւր ո՛չ առնէր պակաս ՚ի նմանէ[6391]։ 8 Մխիթարէ՛ր զայնոսիկ որ ընդ իւրն էին, մի՛ ձանձրանալ՝ մի՛ զանգիտել յանօրէն հեթանոսաց. յարձակել, եւ դնել ՚ի մտի զգործսն քաջութեան զառաջինս։ Եւ որ օգնականութիւնքն ձեզ յերկնից գտան. եւ արդ՝ ակն ունել զնոյն ՚ի Տեառնէ զյաղթութիւն եւ զմխիթարութիւն[6392]։ 9 Եւ մխիթարէր զնոսա յօրինացն եւ ՚ի մարգարէից. առ յիշեցուցանել նոցա զմարտ պատերազմաց որ ՚ի ձեռս նոցա կատարեցաւ[6393]. 10 պնդասրտեալ յօժարագո՛յնս եւս առնէր զնոսա, զհեթանոսացն եւս ստութիւնս ՚ի մէջ բերելով, եւ զուխտիցն անցանել, եւ զերդմանցն անարգել[6394]։ 11 Եւ զմի՛ մի ՚ի նոցանէ առաւել վառէր մխիթարութեան բանիւք, քան զինուքն՝ տիգօք եւ ասպարօք։ Եւ երա՛զ եւս սկսաւ պատմել նոցա արժանի ժամանակին, զի առաւել զուարթացոյց զամենեսեան[6395]։ 12 Եւ էր տեսիլ երազոյն օրինակ ա՛յս. Ոնիա ոմն որ յայնժամ լեալ էր քահանայապետ. գեղեցիկ հայելով, շքեղ տեսանելով, հեզ բարոյիւք, եւ հանդարտ սրտիւ. եկեալ խօսս արկանէր գեղեցիկ, որպէս սովո՛ր էր ՚ի մանկութենէ, զամենայն զանձին քաջութենէ. համբարձեալ զձեռս իւր աղաչէր ՚ի վերայ ազգացն Հեբրայեցւոց հաստատութեան[6396]։ 13 Ապա դարձեալ տեսանէր զծերութիւն փառաւորութեան սքանչելի՛ եւ կարի՛ վայելուչ իմն, որ շուրջ զնովաւ բա՛կ առեալ ունէր՝ եւ ասէ[6397]. 14 Անդուստ խօսել սկսաւ Ոնիա՝ եւ ասէր. Ե՛ղբայր ծերս այս. սա՛ է որ բազում աղօթս անպակաս յաճա՛խ մատուցանէ Աստուծոյ Երեմիա՛ մարգարէ Աստուծոյ[6398]։ 15 Եւ ձգէր զաջ ձեռն իւր Երեմիա, եւ տայր ձեռն ՚ի ձեռն ցՅուդայ սուսե՛ր մի ոսկեհանդերձ. եւ ընդ տալն՝ ասէր ա՛յսպէս. 16 Ա՛ռ զսուսերդ զայդ սուրբ պարգեւ՛ ՚ի Տեառնէ, զի դովաւ սատակեսցես զթշնամիս ամենայն։ 17 Մխիթարեցան ՚ի բանից անտի Յուդայ՝ ՚ի զօրեղ եւ ՚ի գեղեցիկ, եւ բարձրացան յոյժ քաջալերութեամբ. եւ անձինք երիտասարդաց վերստին նորոգեցան։ Եդին ՚ի մտի այնուհետեւ ո՛չ այսր անդր սայթաքել, այլ հաստատուն զոտս ՚ի բո՛յս հարկանել, յենուլ ՚ի համբերութիւն, պնտել ՚ի պատերազմի. ժառանգե՛լ զանուն քաջութեան, հաստատե՛լ ՚ի վերայ իրաց ուխտին հաւասարութեան, առնուլ յանձն զճգնութիւն ՚ի վերայ քաղաքին[6399]. 18 ՚ի վերայ կանանց եւ մանկանց, եւ եղբարց հարազատաց, ՚ի վերայ դայեկաց բնակաց տոհմային քաղաքացւոց։ Եւ առաւե՛լ քան զայս ամենայն ճգնութիւն պատերազմի էր նոցա ՚ի վերայ մեծի՛ տաճարին սրբելոյ[6400]։ 19 Է՛ր սակայն եւ ՚ի ներքս քաղաքացւոցն ո՛չ թեթեւ վիշտ պատերազմի, կարծիք վշտագին դատաստանին[6401]։ 20 Այլ իբրեւ կողմանք զօրացն երկոցունց ՚ի միմեանս հասանէին, փո՛ղ հարկանէր, պատրաստութիւն լինէր, ճակատ յարդարէր, զփիղսն վառեալս գնդաց գնդաց ՚ի գլուխ յօրինեալ կացուցանէին, զհեծելազօրն յա՛ջ յահեա՛կ թեւս գործէին[6402]։ 21 Զայն ահեղ տեսիլ՝ Յուդա հայեցեալ տեսանէր՝ զգնդացն դրօշու դրօշու պատրաստութիւն, զզինուցն զպէսպէս սրբութիւն, զնշանացն փողփողել, զմեծամեծ գազանացն զանհնարին գազանութիւն, զձեռս յերկինս համբարձեալ՝ ՚ի նշանագործ Տէրն կարդայր. որ ո՛չ թէ ըստ կամս մարդկան, այլ ըստ կամս իրաւա՛նց իւրոց տայ զյաղթութիւն արժանեաց իւրոց[6403]։ 22 Եւ սկսաւ ասել յաղաչելն իւր ա՛յսպէս. Դո՛ւ Տէր տերանց՝ առաքեցեր զհրեշտակ քո ՚ի ժամանակս Եզեկիայ արքայի, եւ սատակեցեր դու ՚ի զօրաց անտի Սենեքերիմայ հարիւր ութսուն եւ հինգ հազար հեծեալ սպառազէն[6404]։ 23 Եւ արդ Տէր ամենազօր որ բնակեալ ես յերկինս, առաքեա՛ զհրեշտակ քո առաջի մեր, յա՛հ յերկեւղ ՚ի դողումն, ՚ի զօրութիւն բազկի քոյ, զի զահի հարցին՝ եւ պակիցեն[6405], 24 որ հայհոյութեամբ հասեալ են ՚ի վերայ ժողովրդեան քոյ։ Եւ սա զբանս իւր վախճանեաց։ 25 Իսկ Նիկանովր՝ մեծաշուք ՚ի գոչիւն փողոյ, բազում արուեստականաց ձայնիւ զճակատն յառա՛ջ մատուցանէր[6406]։ 26 Սոքա աստի բազում աղօթիւք խնդրուածոց ՚ի վերայ յարձակէին[6407]. 27 զձեռս ՚ի գո՛րծ արարեալ, եւ զսիրտս առ Աստուած աղօթիւք յերկինս։ Հասանէին հարկանէին գունդն Մակաբեան Յուդայ ՚ի զօրացն հեթանոսաց, ո՛չինչ պակաս յերից բիւրուց եւ ՚ի հինգ հազարէ. մեծապէս զուարճացեալք յերեւել օգնականութեան մեծութեանցն Աստուծոյ[6408]։ 28 Եւ ա՛յսպէս զգործն ուրախութեան վճարեալ խնդութեամբ դառնային։ Ա՛նդ գտանէին անկեալ զՆիկանովր առաջի գնդին կոտորելոց՝ զինուն զարդուն նշանօք հանդերձ ՚ի մէջ երկուց ճակատոցն[6409]։ 29 ՚Ի ձա՛յն բարձր գոչման մեծ աղաղակաւ զամենազօրն Աստուած յիւրեանց հայրենի բարբառն օրհնէին[6410]։ 30 Հրաման տայր որ զօրութեամբն հաստատութեամբ՝ առ հասարակ քաջութեամբ նահատակութեամբ՝ մտադեւր հաւանութեամբ ՚ի վերայ ազգին նահատակեալ՝ հրամայեաց զգլուխն հատանել զՆիկանովրայ, եւ զաջ ձեռն թիկամբն հանդերձ, եւ տանել յԵրուսաղէմ[6411]։ 31 Իբրեւ եկն ինքն՝ եհաս, կոչեաց զազգատոհմն, զքահանայսն առաջի սեղանոյն. եւ ետ ածել զամրապահ միջնաբերդին զակառանց[6412]. 32 եւ ցո՛յց նոցա զանօրէն զհայհոյիչ զՆիկանովրայ զգլուխն, եւ զձեռն զոր իշխեաց ձգել ՚ի տաճար անդր յամենակալի Աստուծոյ պարծանօք հպարտութեամբ[6413]։ 33 Եւ զլեզուն հրամայեաց զանօրէն Նիկանովրայ հատանել. եւ ասէ. Մանր մանր կոտորեալ զայս թռչնո՛ց գէշագէ՛շ ջամբեցից։ Եւ զանմտութեան բազուկն յանդիման տաճարին հրամայեաց կախել[6414]։ 34 Այլ ամենեքին յերկինս օրհնէին զերեւելին Աստուած՝ եւ ասէին. Օրհնեա՛լ որ պահեաց անարատ զսուրբ տեղի իւր։ 35 Եւ կախեաց զՆիկանովրայ զգլուխն զբարձրամուր աշտարակէն յա՛յտ յանդիման ամենեցուն. եւ յայտնապէս օգնականութեան Տեառն նշա՛ն յաղթութեան կանգնեցաւ[6415]։ 36 Ո՛ւխտ եդին առ հասարակ, հրամա՛ն ետուն ընդ ամենայն ազգն ՚ի հասարակ կամաց հաւանութենէ առնել զօրն զայն օր տօնից տարեկանաց. զի մի՛ թողցեն աննշան զօրն զայն[6416]։ 37 Եւ էր նշան աւուրն թիւ երեքտասաներո՛րդ օր, երկոտասաներորդ ամսեանն Ադարայ, որ անուանեալ կոչի յԱսորւոց բարբառոյ անտի ա՛յսպէս. որ միով աւուրբ յառաջ էր քան զամիսն Մարդքէական[6417]։ 38 Այն որ ինչ վասն Նիկանովրայ իրացն՝ խօ՛սք են, ա՛յսչափ։ Եւ յայնց ժամանակաց յորում հասո՛ւ եղեն Հեբրայեցիք քաղաքին՝ ՚ի նմին վայրի եւ ես զբանս վախճանեցից[6418]։ 39 Եւ թէ իցեն ՚ի կարգի՝ գովեցա՛յց ՚ի կարգել անդ. զայս եւ ե՛ս կամիմ. ապա թէ հետեւակս ինչ՝ եւ տկարս ինչ խօսեալ իցէ, ես ա՛յդչափ ինչ կարող էի[6419]։ 40 Զի որպէս զգինի ոք առանձինն ըմպիցէ՝ եւ դարձեալ զջուր առանձինն՝ անա՛րգ է. այլ զորօրինակ զջուր ընդ գինի ոք խառնէ, քաղցր եւ անո՛յշ առնէ զշնորհս նորա. սո՛յնպէս եւ բանից կազմութիւն զուարթացուցանէ զլսելիս որ ընդունին զսա։ Յայսմ վայրի լիցի վախճան բանիցս[6420]։
Կատարեցաւ գիրք Երկրորդ Մակաբայեցւոց[6421]:
[6026] Զվերնագիր գրոցս ամենայն օրինակք ունին համեմատ մերումս, բաց ՚ի միոջէ որ դնէ՝ Գլուխ Երկրորդ Մակաբէացւոց։
[6027] Յոմանս պակասի. Հրէից՝ յԵրուսաղեմացւոց, եւ յեղբարց Հրէաստանեայց առ ձեզ ողջոյն։ Ոմանք. Խաղաղութիւն. բազմաւ (2) առատասցի առ ձեզ... եւ ընդ Յակոբայ։
[6028] Ոմանք. Եւ տացէ ձեզ սիրտ յամենայնէ պաշ՛՛... մտադիւրս։
[6029] Ոմանք. Սրտից մերոց... եւ ՚ի հրամանս իւր։
[6030] Ոմանք յաւելուն. Յամին հարիւրերորդի ութսներորդի։ Որ եւ այլով գրչաւ նշանակի ՚ի լուսանց մերումս։ Ոմանք. Առ Արիստաբուղոս... եւ որ են ՚ի կող՛՛։
[6031] Ոմանք. ՚Ի մեծամեծաց վշտացս ապրեալքս Աստուծոյ... զի նա ինքն եռա՛՛։
[6032] Ոմանք. Շուրջ զՆէեմեայ տաճարաւն։
[6033] Ոմանք. ՚Ի պատճառս վարձանաց համարի։
[6034] Ոմանք. Եւ ընդ այն սկսան հոսել զվիրգս։ ՚Ի լուս՛՛. Հարին զկառափունսն։
[6035] Ոմանք. ՚Ի հինգերորդի Քասղեւ ամս՛՛... արասջիք իբրեւ զօրէնս տօնիցն եւ տաղա՛՛։
Յօրինակին. Շինեաց Նէմէէի։
[6036] Ոմանք. Թաքուցին ՚ի խորս կողմանց... զի ամենեւին տեղին անե՛՛։
[6037] Այլք. Որոց ծածկեալ թաքուցեալ էր։ Ոմանք. Զի բերիցեն... մեք անդ ո՛չ գտաք. բայց գտաք մեք անջուր դան՛՛։
[6038] Ոմանք. Երթալ մխոց առնել եւ բե՛՛։
[6039] Ոմանք. Եւ արեգակն շողամպագոյն ՚ի վերայ ծագ՛՛։
[6040] Ոմանք. Զայն առին՝ սկսան օրհն՛՛։
[6041] Ոմանք. Որ Մատակարարես ամենայն զամենայն... զհարսն զայնս ընտրեալս։
[6042] Ոմանք. ՚Ի ծառայութեան անարգե՛՛... եւ ծանիցեն։
[6043] ՚Ի բազումս պակասի. Քոյ, որպէս ասացն Մովսէս։
[6044] Ոսկան. Բոցն ՚ի վեր բորբոքեցաւ։
[6045] Ոմանք. Եւ բանքն ՚ի թագաւորէ անդր հա՛՛։
[6046] Ոմանք. Հաստատութեամբ ՚ի վերայ։
[6047] ՚Ի լուս՛՛. Նեփթա. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։ Ոմանք. Այլ կարդացին զա՛՛։
[6048] Ոմանք. Յետնոց նոցա, որպէս ցուցանէ... որ յետ նոցայն էին։
[6049] Ոմանք. Եւ օրէնս ետ նոցա։
[6050] Ոմանք. Աղաչէր պատուիրանաւն։
[6051] Ոմանք. Իբրեւ զվրան ժա՛՛... ընդ իւրեանց շրջեցուցանել։
[6052] Ոմանք. Անդր տարեալ դնէր... ինքնին առականէր։
[6053] Ոսկան. Ճանապարհի տեղի անդր։
[6054] Ոմանք. Իբրեւ ո՛չ գիտէիք եթէ։ Ոսկան. Եթէ յանծանօթ հրամանէ։
[6055] Ոմանք. ՚Ի սիւն ամպոյն՝ որպէս եւ ՚ի ժամանակս... սրբեսցի Տեառն։
[6056] Այլք. Եւ զԴաւթի ինքնին գլխովին։ Ոմանք. Հրովարտակս ՚ի թագաւորաց... ՚ի պատիւ թագաւորաց ՚ի տաճարին եդեալ էր։ ՚Ի լուս՛՛. Տաճարին տուժէր. համեմատ ոմանց ՚ի բնաբ՛՛. որ ունին՝ տուժեալ էր։
[6057] Ոմանք. Եւ զցրուեալսն... եւ այժմ բովանդակեալ պարհի։
[6058] Ոմանք. Բարի գործիջիք։
[6059] Ոմանք. Որպէս խոստացաւ նա ՚ի ձեռն։
[6060] Ոմանք. Եւ վասն ընդ երեւել Անտիոքայ։
[6061] Ոմանք. Որ զաշխարհ յաչս դնէին, զխուժ դուժ ազգս։
[6062] Ոմանք. Յազատութիւն հանել։
[6063] Ոմանք. Թուեսցի, որ կամի մխել։
[6064] Ոմանք. Այդրին ընդ դոյն թաթաւեալ վասն թանձ՛՛։
[6065] Ոմանք. Զգործ բաժանել... եւ կատարածն շինածոյն։
[6066] Ոմանք. Որ առաջնորդ եղեն այցն։
[6067] Այլք. Բանից, որ այժմիկ։
[6068] Ոսկան. Համառօտ եւ կարճա՛՛։
[6069] Ոմանք. Բնակելոց. կամ՝ բնակեցելոյ... պարհեցելոց... ՚ի բարեպաշտ չարատ՛՛։ Ուր Ոսկան. չարեաց սրբութեան։
[6070] Ոսկան. Եւ գրովք բազմօք։
[6071] Ոմանք. ՚ի լուսանցս ՚ի վերայ՝ Բաղգեղ, նշանակեն՝ Բենիամինի։
[6072] Ոմանք. Ապողոնիայն Դրասե՛՛։ Ուր Ոսկան. Դրասեանցն ըստ այնմ ժա՛՛... որ եւ Տաճկաս՛՛։
[6073] Ոմանք. Բազում են գանձք... ընդ բռամբ արքայի։
[6074] Ոմանք. Յա՛նձն առ Ապողո՛՛... որպէս նմա պատմեցաւ վասն գանձիցն... զայսչափ գանձ։
[6075] Ոմանք. Եւ քաղաքն ամենայն ընկալան զնա ամենայն առատութեամբ։
[6076] Ոմանք. Եւ քանքարս ոսկւոյ։
[6077] Ոմանք. Աշխարհամուր անխաբ տաճարիդ չիք։
[6078] Ոմանք. Նա իբրեւ լսէր զբա՛՛։
[6079] Ոմանք. Ինքնին անկեալք թաւալէին... աւանդատուրս։ Ուր օրինակ մի. աւանդուս։
[6080] Ոմանք. Եւ զհալելի միտս իւր։ Իսկ օրինակ մի. Եւ զհայել ՚ի միտս իւր։
[6081] Ոմանք. Զսրտին տաղտկութիւն։
[6082] Ոմանք. Դաս դաս մտանէին ՚ի համար աշխարհի խն՛՛։
[6083] Ոմանք. Արգելականք կուսանաց անտի ՚ի։ Յօրինակին. ՚Ի դրուն՝ եւ ՚ի պարիսպս ըն՛՛։
[6084] Ոմանք. Նշանի մեծի արար, զի ամենեքին։
[6085] Ոսկան. Յանկարծ երիվար մի։
[6086] Ոմանք. Երիտասարդք զօրեղք։
[6087] Ոմանք. Շքով եւ սաստիւ եւ սպասաւորաւ։
[6088] Ոմանք. Իսկ որ զՆէեմեաւն էին... զիւր տեղին սրբութեան... եւ անպակաս զօրութեամբ։
[6089] Ոմանք. Յետին ժամանակի այնր ցամա՛՛։
[6090] Ոմանք. Հեղիոդորեայ. նովին հանդերձով։
[6091] Ոմանք. Անդրէն վերացան։
[6092] Ոմանք. Անդրէն ՚ի նոյնչափ յառաջին... մեծարեաց. եւ ինքն չու արարեալ խաղաց։
[6093] Այլք. Զոր ինքնին իսկ իւրովք։
[6094] Ոմանք. Քանքատելով եւ ասէ. Ո՛հ՝ յԵրուսաղէմ երթալ. (38) որ ոք ձեր թշ՛՛։ Ուր օրինակ մի՝ ընդ Ոսկանայ. Քանքարտալով եւ ասէ... (38) ձեր թշնամի իցէ եւ։
[6095] Ոմանք. Նստի ՚ի տեղւոջ անդ... որոյ զօրութիւն յերկինս երկնից է... օգնական է նորա... հարեալ է, եթէ արձակէ եւ եթ։ Այլք. Յայն տեղի հասանէ... թէ արձակէ։
[6096] Ոմանք. Վասն Սիմոնի եւ գանձին... լինէր վասն Հոնեայ... նա ինքն գլխովին։ Ոսկան. Շարժլեաց եւ լլկեաց... առաջնորդ եւ գործօղ։
[6097] ՚Ի լուս՛՛. ՚Ի ներքս առնել կշտամ՛՛. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[6098] Ոմանք. Եւ յայն չափ վարէր զհեռ նախանձ թշնամութեամբ... կացուցեալ էր Շմաւովն՝ ՚ի մահու պարտ առնէր նոցա։ սուրբն իբրեւ։
[6099] Ոմանք. Ընկեր գործակից լինէր Սիմովնի։
[6100] Ոմանք. Անհնար համարեցաւ։
[6101] Ոմանք. Տեսանէր Սիմովնն անդա՛՛։
[6102] ՚Ի լուս՛՛. ՚ի վերայ՝ Երեւեալ, նշանակի՝ Եպիփան։ Ուր ոմանք. Կոչէր յԵրեւելի։ Ոմանք. Հանել զքահանայութիւնն։
[6103] Այլք. Եւ այլ հարիւր եւս մատու՛՛։ Ոմանք. Թատրոնս... շինեցից ասէ։ Յօրինակին պակասէր. ՚Ի ձեր անուն Անտիոքա՛՛։
[6104] Յօրինակին. Վաղվաղակի ՚ի Յոնեայ ՚ի հեթանո՛՛. որ ՚ի լուս՛՛. ուղղագրի համաձայն այլոց եդեալ՝ Յունաց։
[6105] Օրինակ մի. Զառաջինսն դարձուցի որ ՚ի ձեռն Յովհ՛՛։ Ոմանք. Սիրոյ օգնակա՛՛... նոր կրօնս ՚ի ներքս ար՛՛։
[6106] Ոմանք. Եւ չքահանայապետութեան ՚ի Յասոնայ։
[6107] Այլք. Զի յայնմ հետէ թողեալ էր։ ՚Ի լուս՛՛. ՚Ի մարզիչս եւ ՚ի բռնա՛՛. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։ Ուր ոմանք. Եւ ՚ի բռնամարտիկ մարտիկս, եւ յանօրէն բաշ՛՛... ձայնատուր ժամանակաւն։
[6108] Ոմանք. Վասն այնորիկ իսկ... անձին իսկ ինքեանց պատրաս՛՛։
[6109] Ոմանք. Արդ զայս ամենայն ժամանակդ։
[6110] Ոսկան. Արդ է ժամանակ եկեալ։
[6111] Ոմանք. ՚Ի ձեռս տայր նոցա... սատեր գինս զո՛՛։ Ոսկան. Կռոց դիւացն պաշտա՛՛։
[6112] Ոսկան. Վասն բարեացն աղաչե՛՛։
[6113] Ոմանք. Համարեալ զանձն իւր ՚ի կողմանցս այսո՛՛։ ՚Ի լուս՛՛. ՚Ի կողմն Յոպպէացւոց. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[6114] Ոմանք. Սիմոնի մոլեկանի։
[6115] Ոմանք. Եւ զանցանել զՅասոնաւ։
[6116] Ոմանք. Գործ ո՛չ գործէր... գազանապէս վարարեալ բերէր։
[6117] Ոմանք. Եւ Յասոն այն որ դաւով... փախստական անկանէր։
[6118] Ոմանք. Ա՛ռ ՚ի ձեռն զքահանայութիւնն։
[6119] Ոմանք. Վասն այնորիկ եւ երկոքին։
[6120] Ոմանք. ՚Ի դուրս հատուցանելոյ... եւ կացոյց փոխանակաւ։ Յօրինակին. Եւ Սուտրատոս։
[6121] Ոմանք. Եւ Մաղովտացւոց ժամանակին։
[6122] Յօրինակին պակասէր. Անկեալ էր ՚ի դափ՛՛։
[6123] Ոմանք. Իբր իւր արարեալ... նմա նենգութեամբ... առնէր ընդ նմա... եւ անդրէն իբրեւ եհաս... եւ ամենեւին ոչ։
[6124] Ոմանք. Բարկացեալ եւ կարիս առնէին վասն առն։
[6125] Ոմանք. Սրտցաւութեամբ։
[6126] Ոմանք. Գժդմեցաւ. Իսկ Ոսկան դնէ. Գժդմնեցաւ։
[6127] Ոմանք. Եւ անդրէն հրամայեաց... զծիրանիսն՝ զԱնդրոնիկոս մերկացեալ... ետ շուրջ ածել զքա՛՛... ՚ի Տեառնէ զարժանի տանջ՛՛... հասուցանելով։
[6128] Ոմանք. Կորուսեալս ՚ի միջոյ համարին էին։
[6129] Ոմանք. Արս իբրեւ վեց հազարս... ձեռն ՚ի գործ առնել... զմտօքն թանձրութեամբ։
[6130] Ոմանք. Ձեռն ՚ի գործ արկանէին, ոմն վէմ։
[6131] Ոմանք. Եւ զամենեսին հասարակ։
[6132] Ոմանք. ՚Ի ծերակոյտ ժողովրդենէն։
[6133] ՚Ի լուս՛՛. Զմիտս թագաւորին։
[6134] Ոմանք. Զբօսանաց պատճառանաւ։
[6135] Օրինակ մի. Զամենայն չարեաց անպարտ զՄենեղաւոս։ Ոմանք. Իրաւունս գտանէին ար՛՛։
[6136] Ոմանք. Զանօրէնութեան զպատիժսն զնոքօք։
[6137] Ոմանք. Սրտցաւութեամբ։
[6138] Ոմանք. Եւ յուղարկեցին զՄենեղաւոս վասն իշխանացն գժդութեան... մեծեղեռն վնասու։
[6139] Ոմանք. Եւ ժամանակօք երկրորդ գալստեանս։ Անտիոքոս յերկիրն ե՛՛։
[6140] Ոմանք. Իբր դէպ լինէր։ Ոսկան. Յաւուրս քառասուն։
[6141] Ոմանք. Իբրեւ շռիւնդն իմն... իբրեւ Անտիոքոս փոխեալ յաշխարհէ... քան զհազար վառեալ։
[6142] Ոմանք. Քաղաքացւոցն իւրոց... ընկերութեան բարեկամութիւն... ՚ի մէջ թշնամեաց անկանել... միատոհմն գնդին։
[6143] Ոմանք. Յումմէ չարաչար կատարած... պղծեալ գարշացեալ... եռացեալ թքեաւ։ Ուր Ոսկան. Հեռացեալ թաքեաւ։
[6144] ՚Ի լուս՛՛. ՚Ի մէջ օտարաց մեռաւ. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[6145] Ոմանք. Չեղեւ հայրենեացն արժանի։
[6146] Ոմանք. Եւ ՚ի տէգս նիզակաց։
[6147] Ոմանք. ՚Ի բուռն անկցի՝ յանխնայս կոտոր՛՛... անդէն սատակեսցին։
[6148] Ոմանք. ՚Ի սուրբս ամենայն աշ՛՛... որ օրինաց աշխարհին... մատնիչն եւ դա՛՛։
[6149] Ոմանք. Հպարտացեալ յիմարեալ էր ՚ի... եւ անօրէնութեան քաղաքիս բնակ՛՛։
[6150] Ոմանք. Համար առնել գանձին, զի սա արդեւք։
[6151] Ոմանք. Եւ տեղին ինքնին... կցորդ լինիցին... մեծի փառօք ուղղութեամբ։
[6152] Ոմանք. Արագ արագ հասանէր ՚ի քա՛՛։
[6153] Ոմանք. Յազգէ Փրանք. կամ՝ Փրանքս. եւ նոր օրինակ մի՝ Ֆռանկ։
[6154] Օրինակ մի. Եւ ՚ի Գարգիզին զԱնդր՛՛։ Ուր Ոսկան. եւ ՚ի Գարիզին։
[6155] Ոմանք. Երկու բիւրուք. թո՛ղ զհազար զօրն զառաջինն. զի զամենայն մարդ հասակաչափ կո՛՛։
[6156] Ոմանք. Եւ իբրեւ յօրն շաբաթուց եգիտ։
[6157] ՚Ի լուս՛՛. Յետ ո՛չ բազում ժամանակաց. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։ Ոմանք. ԶԱթենոբիոս։
[6158] Ոմանք. Ողմպացւոց, եւ որ ՚ի Գարգա՛՛։ Ուր Ոսկան. Ոլիմպիացւոց որ ՚ի Գարիզին։
Ոմանք. Դից վանաւորի։
[6159] Ոմանք. Արժանի էր ինչ՝ զայն ՚ի։
[6160] ՚Ի լուս՛՛. Եւ խոտորելովք լնուին. համաձայն այլոց ՚ի բնաբ՛՛։
[6161] Ոմանք. Իբրեւ տօն հասեալ էր սպան՛՛։ Ուր Ոսկան. Սպանդարամետական... սպանդարամետին։
[6162] Ոմանք. Լինել. իբրեւ բանս... Պտողոմէացիքն։
[6163] Ոսկան. Եւ այնք որք ո՛չ յանձն։
[6164] Ոմանք. Ընդ հրապարակսն առակէ շրջե՛՛։
[6165] Ոմանք. Զշաբաթու աւուրս... խանձատեալ սրով սպա՛՛։
[6166] Ոմանք. Յակն արկիցէք... եւ վիշտս։
[6167] Ոմանք. Թողուլ զօրէնս. եւ ոմանք. թողու զանօրէնսն։
[6168] Ոմանք. Եւ նորա ՚ի մտի... յանձն առեալ զմահ քաջ։
[6169] Ոմանք. Ինչ՝ զոր ինչ ո՛չ է օրէն. կամ՝ ինչ որ զինչ ո՛չ է օ՛՛։
[6170] Ոմանք. Նաեւ զգեղեցիկ խորհուրդն. կամ՝ խորհուրդս հաստատունս յան՛՛։
[6171] Ոմանք. Եւ ո՛չ պատշաճ է ասէ... կեղծաւորութեամբ մտա՛՛... իննսնամեայն... եւ հասեալ ՚ի դու՛՛։
[6172] Ոմանք. Շնորհիցին ինձ... սակայն ՚ի յաւիտենից։
[6173] Ոմանք. Բարեաց եւ քաջութեան մանկտւոյ թողից, եւ յօժարութեամբ... ՚ի վերայ սրբութեանց։
[6174] Ոմանք. Զբերան իւր հեծելով. սկսաւ խօսել զտէրունի զգիտութիւն սրբութեան... եթէ ՚ի ձեռս էր իմ։
[6175] Ոմանք. ՚Ի խոշտանգանս տագնապի գանէին ուտել։
[6176] Ոմանք. Հրաման ետ ջեռուցանել... տանջանաց պատրաստեալ։
[6177] Ոմանք. Անպիտանս առնէր։
[6178] Այլք. Եւ ՚ի ծառայս իւր մխիթարեսցի։
[6179] Ոմանք. Տանջանացն մատուցին... կերիցես խոզի միս։ Ոսկան. Մինչչեւ ամենայն մարմինդ։
[6180] Ոմանք. Յայսց կենաց յաշխարհէս... յաւիտենից միւսանգամ ծննդեան ժամանակ կենաց ՚ի կեանս դարձուցանել։
[6181] Ոմանք. Յետ սորա զերրորդն ածէին... եւ նա։
[6182] Բազումք. Ուշիմ մտացն։
[6183] Ոմանք. Եւ իբրեւ շունչն։
[6184] Այլք. Եւ իբրեւ զաչս։
[6185] Ոմանք. Եւ տեսցես... որպէս զքեզ եւ զազգատոհմն քո չարչարիցէ։
[6186] Ոմանք. Ածեալ զվեցերորդն... զի՛ մոլորեալ ես ընդ մեզ ՚ի տարապարտուց։
[6187] Բազումք. ՚Ի միում աւուր ժամանակի։
[6188] Ոմանք. Չգիտեմ բնաւ որպէս դուք յարգանդի իմ երեւեց՛՛... զկեանսդ ձեզ շնորհեցի... եւ զհասակդ ձեր... ես ինչ ո՛չ համարեցայց։
[6189] Բազումք. Ողորմութեամբ ՚ի ձեզ դարձուսցէ։
[6190] ՚Ի լուս՛՛. Վասն բարբառոյ նախատանացն. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։ Ուր եւ ոմանք. ՚Ի բարբառոյ։ Բազումք. Այլ եւ երդմամբ հաստա՛՛։ Ոմանք. Գործ ՚ի ձեռն տալ. եւ բարեկամ առնել թագաւորաց։
[6191] Յօրինակին պակասէր. Ծաղր առնել զհպարտ զամբարտա՛՛։ Ոմանք. Զինն ամիս յարգան՛՛... յայդ չափ մեծութեան։
[6192] Ոմանք. Ընտրեալ զմահ։
[6193] Ոմանք. Զչարիս խորամանկեցեր։
[6194] Ոսկան յաւելու. Պատուհասի՝ զայս վասն մեղաց մերոց կրեմք։ Կեն՛՛։
[6195] Ոմանք. Պիղծ, վատ արանց... յուսովդ քով սնոտով։
[6196] Ոմանք. ՚Ի վերայ ուխտին կտակա՛՛։
[6197] Ոմանք. Եւ զմարմին մատնեալ պա՛՛։ Ոսկան. Հեծութեամբ խոստո՛՛։
[6198] Բազումք. Եւ ՚ի բաց անցուցանել։
[6199] Ոմանք յաւելուն. ՚Ի վերայ կրտսերոյ որդւոյն դառնա՛՛։
[6200] Ոմանք. Այն ինչ որ վասն հարցմանց։
[6201] Ոմանք. Եւ որ ընդ նմայն ոք էին, աստ... ՚ի գեւղս եւ ՚ի քա՛՛... զազգատոհմսն։ Յօրինակին պակասէր. Գունդ լինէին յաւելուին՝ բազմանային։
[6202] Ոմանք. Կարդային առ Աստուած... որ եւ կոխան եղեւ ՚ի հե՛՛... որ յամպարշտաց ձեռն պղծեցաւ։
[6203] Ոմանք. Տեղիս թշնամւոյն... ՚ի վերայ թշնամւոյն հասուցանէր։
[6204] Ոմանք. Զօրս ՚ի ձեռս հասուցանել։
[6205] Յօրինակին. Պատրողկեանց։ Ոմանք. Զհրովարտակն. զՆիկանովրայ զՊատրոկ՛՛... յաւագաց իւրոց... քան զքառասուն հազար։ Ոմանք. Տեղեակ ամենայնի։ Ընդ մուտ (10) յանձն առ։
[6206] Ոմանք. Անդր հրաման տայր... խոստանայր իննսուն մարդ տայր նոցա... որ երկնից դա՛՛... կայ ՚ի վերայ նորա։
[6207] Ոմանք. Ապրել ՚ի յանօրէն... ձեռացն Նիկա՛՛... գին հատանէր։
[6208] Ոմանք. Իսկ եթէ ո՛չ վասն նոցա, բայց սակայն վասն ուխտիցն հարցն եւ կտա՛՛։
[6209] Ոմանք. Որ զիւրեւն էին... զի մի՛ պակասեսցեն. եւ ոմանք. զի մի պակիցեն յայնչափ զօ՛՛։
[6210] Ոմանք. Եւ զվարատել։
[6211] Ոմանք. Որ եղեալ են ՚ի Տեառնէ... եւ զերկոսեան բիւրուն. զոր ոմանք գրեն՝ եւ զԲԺ-ան բիւրուն։
[6212] Ոմանք. Եւ այսու մխիթարէր, եւ քաջալեր բանիւք վարէր։
[6213] Բազումք. Եւ զՅովսէփ զօրավար։ ՚Ի լուս՛՛. Եւ զՅովնաթան զօրա՛՛։
[6214] Ոմանք. Առ քաջալերութիւն զօրացն։
[6215] Ոմանք. ՚Ի զօրաց անտի ՚ի թշնամեաց։ Ոսկան. Եւ զայլսն խոցս եւ խեղս։
[6216] Ոմանք. Յիւրեանս առնուին... փախստականս տանէին։
[6217] Բազումք. Եւ այսրէն վաղվաղակի։
[6218] Ոմանք. Զայն օր ողորմութեան հաստէին։
[6219] Ոմանք. Տիմոթէոս իւր եւ Բա՛՛։
[6220] Բազումք. Զզէնս սպանելոցն քա՛՛։ Յօրինակին. ՚Ի պիտոյս տեղիս թողէին։
[6221] Յօրինակին. Զդրունսն լցեալ էր՝ կեն՛՛։
[6222] Ոմանք. Ձգեալ ընդ մուրօղս անկեալ։
[6223] Ոմանք. Ինքն նովին բերանով... ՚ի պատերազմէ ելանէին։
[6224] Այլք. Անտիոքայ մեծաւ. կամ՝ մեծիւ կորանօք ՚ի կողմանցն։ Ոմանք. Էր երթեալ նորա ՚ի քա՛՛... եւ թէ հնարեսցէ զքաղաքն... իբրեւ զայն զգային... սաստկութեամբ ՚ի վերայ ընթացեալ էր, անար՛՛։
[6225] Բազումք. Զմտաւ եւս ածէր զստահա՛՛։
[6226] Ոմանք. Զմտաւ եւս ածէր յԵրուսաղեմա՛՛։ ՚Ի լուս՛՛. Եւ միտ եդեալ ճանապարհին։ Զայն ինչ ածէր զմտաւ, թէ յերկնից իրաւունք ինչ երթային, համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։ Ուր եւ ոմանք. Իրաւունք ինչ ո՛չ օգնէին։
[6227] Ոմանք. Այն ինչ նորա բանք ՚ի բերան լինէին։
[6228] Ոմանք. Բորբոքէր յամբարտաւանութեան... ճեպել զճանապարհն... ՚ի չարաչար տանջանաց։
[6229] Ոմանք. Եւ զներքին վերին առնել... Աստուծոյ զօրութեանց երեւելոց։
[6230] Ոմանք. Վասն նեխութեան հոտոյ. եւ օրինակ մի. Վասն հոտոյն նեխի։
[6231] Ոմանք. Յայսմ վայրի... իջանել առ տանջանաց... հարեալ մարմնոցն զայրացելոց։
[6232] Ոմանք. Աստուածակերպ օրինակաւ բարձրա՛՛։
[6233] Ոմանք. Աղաչէր՝ եւ ուխտս։
[6234] Ոմանք. Վասն զի զսուրբ քա՛՛... յարթյատակ... եւ ազատացուցանել։
[6235] Ոսկան. Զի զնոսա քաղաքակիցս։ Ոմանք. Քաղաքակիցս հաւասար Ա՛՛... մուրհակացն կա՛՛։
[6236] Ոմանք. Զոր յառաջ անտի։
[6237] Ոմանք. Պատուհաս... դատաստանօք։
[6238] Ոսկան. Եղբարս քաղաքացիս։
[6239] Այլք. Գթով յիշէի զձեզ։
[6240] Ոմանք. Եթէ հայրենի ժամանակի յորում վերնակողմ կոչման չու առեալ գնացեալ եր՛՛։
[6241] Ոմանք. Նայէին ՚ի մեզ... գնացի, ՚ի վերին կողմանս երթայի, բազմաց։
[6242] Ոմանք. Զառ հասարակացն բարեաց։
[6243] Ոմանք. Յանկ իցէ... զիմոց բարուցս։
[6244] Ոմանք. Դայեակորդի իւր... առ Պտղոմեայ... հատուած փախստեայ լինէր։
[6245] Օրինակ մի. Մակաբայեայ, եւ որ ընդ նմա։
[6246] Ոմանք. Որ այլազգեացն արարեալ էր։ Ուր Ոսկան. Զորս այլազգ՛՛։
[6247] Ոմանք. Յաճախեաց հացին։
[6248] Ոմանք. Եւ մի՛ ՚ի ձեռս հայհոյիչ։
[6249] Յօրինակին պակասէր. Դէպ եղեւ ՚ի նմին աւուր ՚ի նոյն ժամանակի։ Ոմանք. Հինգերորդի ամսեանն։
[6250] Ոմանք. Ըստ տօնի աւուրցն տա՛՛։
[6251] Ոմանք. Որ յաջողեաց նոցա զիւր սուրբ տեղին սրբել։
[6252] Ոմանք. Ածել զօրս զայս ՚ի տօն։
[6253] Ոմանք. Երեւելին անուանելոյ։
[6254] Ոմանք. Հաստատուն պահէր ընդ Եբրայեցիսն։ Այլք. Եդելոց՝ եւ իրացն զրկելոց։
[6255] Ոմանք. ՚Ի ձեռն նորա էին ՚ի Փիղետիմիտովրայ հրամանէն։
[6256] Ոմանք. Ընդելուզանէին ընդելուցանէին փախուցանէին զնոսա։
[6257] Ոմանք. Զամուրսն փլուզին։
[6258] Ոմանք. ՚Ի վերայ բերդին զՇմաւոն եւ զՅովսէփ եւ զԶակքէ։
[6259] Ոմանք. Որ այնպէս մատնեալ եղեն օրինաց... ՚ի բերդսն արշա՛՛։
[6260] Այլք. ՚Ի ձեռս նորա լինէր, եւ յայն ամուրս կոտորեցին։
[6261] Ոմանք. Վարել ՚ի գերութեան։
[6262] Ոմանք. Քրձազգեաց լինէին։
[6263] Ոմանք. Խնդրէին յայնմ հետէ։
[6264] Ոմանք. Բարենշան զօրութեամբ պատեալ, զյաղթութիւնն զուարճացուցեալ մատու՛՛։
Այլք. Շտապ տագնապաւ ՚ի տեղի հասու՛՛։
[6265] Այլք. Այն ինչ լինէր նոցա... երեւեցան յերկ՛՛... գային եւ խառնէին առ գունդն Եբրայ՛՛։
[6266] Ոմանք. Յառաջ տանէին զնոսա իւրեանց զինուքն... եւ տէգք որոգայթին առ հասարակ... բուռն դէտ կալեալ առ հասարակ։
[6267] Ոմանք. ՚Ի Գազար անուն քաղաք մի... զօրագլուխ է։
[6268] Ոմանք. Այպնակատակ լինէին Եբրայեցւոց ՚ի բանս կսկծ՛՛... առ իւրեանց չարին ՚ի նոսա յարձակէին։
[6269] Ոմանք. Եւ զօրքն ամենայն առ հասարակ... զի որ զօր պարսպա՛՛... ՚ի վերուստ ՚ի վայր թօթա՛՛... եւ զամենայն երեւելի երեւելի գործ ՚ի բաց ապա՛՛։ Ուր օրինակ մի. Եւ զմեքենայսն յերեւելի գործ։
[6270] Ոմանք յաւելուն. Եւ զամենայն զինչս եւ զգանձս եւ զստաց՛՛։
[6271] Ոմանք. Յետ սակաւ ժամանակի։
[6272] Ոմանք. Եւ զամենայն զզօրսն հեծելազօրս։
[6273] Ոմանք. Ինքն վարձկան գան՛՛։
[6274] Ոմանք. Եւ զմտաւ ինչ ո՛չ ա՛՛... այլ հպարտացեալ։
[6275] Ոմանք. Եւ ՚ի նեղ մեծ զամուրսն։
[6276] Ոմանք. Պաշարումն ամրացն իւր՛՛։ Ոսկան. Հրեշտակ բարկութեան առաքել ՚ի բարկութիւն Իսրայէլաց՛՛։
[6277] Ոմանք. Յառաջ մատնուին... եկն եկաց էջ առաջի նոցա։
[6278] Ոմանք. Եւ զօրացեալ լինէին... կործանել թափանցանց ելանել։
[6279] Ոմանք. Նիզակակից զողորմածն զերկնաւորն յանձինս ընկալեալ։
[6280] Այլք. Առիւծաբար յարձակէին... եւ վեց հարիւր հեծեալ ՚ի վերայ հազարացն։
[6281] Ոսկան. Մազապուրծ լինէր։
[6282] Ոմանք. Եւ զթագաւորին եւս զմիտս հաճել։
[6283] Ոմանք. Վասն օգտի խորհրդոցն հասարակաց։ Այլք. Մակաբէ նամակ ետ ցԼիւսիաս։
[6284] Ոմանք. ՚Ի ձէնջն առաքեցան... իբր ՚ի ձէնջ։՚Ի բազումս պակասի. Գրեալ էր. եւ որչափ ինչ թողուլ արժան էր՝ թողի։
[6285] Յօրինակին թուագրով գրի այսպէս. Որ օր ԻԴ էին։
[6286] Ոմանք. Իսկ հրովարտակն արքու՛՛։
[6287] Ոմանք. Ոչ հաճեցան հօրն ՚ի հեթա՛՛... այլ վասն այսորիկ աղա՛՛։
[6288] Ոմանք. Զի գտցեն նոքա զմեր... խրախամիտ լինիցին։
[6289] Ոմանք. Զհրովարտակսն արքունի օրի՛՛։
[6290] Ոմանք. Եթէ կամիջիք դուք իջանել առ Հրէայսն։
[6291] Ոմանք. Մինչեւ յերեսունս Ահեկանի ամսեանն... դաշինս հաստատել (31) թո՛՛։
[6292] Ոմանք. Թողութիւն դիւրութեան... նեղել զդոսա։
[6293] Ոմանք յաւելուածով. Եւ Հռոմայեցիքն առ նոսին օրինակաւս... Կայինդոս։
[6294] Ոմանք. Վասն որոց Լիւսիաս եղ՛՛։
[6295] Ոմանք. Այլ որ ինչ զինչ արժան իցէ ՚ի մէջ մատուցանել։
[6296] Ոմանք. Վասն այսորիկ փութարուք եւ։
[6297] Ոմանք. Տօնին եղեն դաշինքս այս։
[6298] Ոմանք. Եւ Հրէայքն անդէն զգործով զարարով զարդեամբ։
[6299] Ոմանք. Քաջեանն... եւ Դեմոփոն, եւ ՚ի սոցա վերայ Նիկանովր... դղալ եւ դադարել։ Ուր օրինակ մի. դողալ եւ դա՛՛։
[6300] Ոմանք. Այսչափ ինչ հա՛՛... կանամբք եւ մանկամբք ա՛՛։
[6301] Ոմանք. Որ զիւրեւ էին, կարդալ առ դատաւորն։
[6302] Ոմանք. ՚Ի գիշերայն զնաւահանգիստն հրձ՛՛։ Այլք. Անդէն խոցեցին։
[6303] Ոմանք. Փակեաց. դարձաւ ժամկալ լինէր ՚ի դարձէ միւսանգամ սատակել առ հասարակ։
[6304] Այլք. Եհաս նա ՚ի վերայ։
[6305] Յօրինակին. Վտաւանք իբրեւ ՆՁ։
[6306] Ոմանք. Եւ իբրեւ ՚ի պար՛՛... արատականքն... գնդին Յուդայեանց... ՚ի բազում պէտս իւրեանց օգտա՛՛։
[6307] Ոսկան. Խառնիճաղանջ ազգօք բն՛՛... Դեկկասպին անուն։
[6308] Ոմանք. ՚Ի պարսպացն յամրութիւն... եւ ՚ի համբարացն բազ՛՛... եւ բանիւք եւս նախատանօք եւ կսկծելովք... զայն ինչ զոր ինչ ո՛չ էր։
[6309] ՚Ի լուս՛՛. Որ առանց խոյոց մանգ՛՛։
[6310] Ոմանք. Որ զնովաւ շրջէր... արեամբ երեւեալ։
[6311] Ոմանք. Արտաքս ընդ զօրսն եղեալ։
[6312] Ոմանք. Եւ ինքն իւրով զօրաւն հասանէր ՚ի վերայ Տիմոթէոսի. եւ որ զնովաւ էին զօրք բազումք վահանաւոր երկոտասան բեւր։ ՚Ի լուս՛՛. Վահանաւոր ՚ի ձեռին. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[6313] Ոմանք. Զօրացն որ ընդ իւր էր... անհնարին էր պաշարեալ վասն... նեղութեան վայրացն։
[6314] Ոսկան. Յառաջ զեռալ սկսան։ Ոմանք ունին լոկ. Ընդ միմեանս պողէր. եւ ոմանք լոկ. Ընդ միմեանս պղտորէր։
[6315] Ոմանք. Խառն հարկանել... տապաստ արկանել իբրեւ։ ՚Ի լուս՛՛. ՚Ի մարտիկ զօրաց անտի. համաձայն ոմանց ՚ի բնաբ՛՛։
[6316] Ոմանք. Արդ ՚ի ձեռն եկեալ նոցա, աղաչէր զնոսա մեծաւ թողութեամբ. կամ՝ դիւրողութեամբ թողուլ։
[6317] Ոմանք. ՚Ի շռնչանան ՚ի վերայ ած եւ կոտոր՛՛։
[6318] Ոմանք. Եւ ՚ի հանդերձ մեքե՛՛... եւ զինուն պատ՛՛։
[6319] Յօրինակին. Անդ ՚ի ներք հարկանէին։
[6320] Ոմանք. Որ ՚ի բացէ էր։ Ոսկան. Առ ազն Հրէից։
[6321] Ոմանք. Որ նոցա ՚ի քաղաքացն գտեալ էր։
[6322] Ոմանք. Իբրեւ խաղաղութեամբ էին պատահար... յայնմ հետէ յառաջ... հնազանդ պահելոյ... շաբաթու կրօնիցն մերձ ՚ի վերայ կային։ Ուր ոմանք. Շաբաթկրօնիցն։
[6323] Ոմանք. Երկուց ճակատացն։
[6324] Ոսկան. Այր ոմն Դօսիթէոս հզօր սպառա՛՛... մազապուրծ ճողոպրեալ յամուր մի Մարէս։
՚Ի լուս՛՛. ՚Ի Թրակաց գնդէ անտի, զուս հատանէր։ Օրինակ մի. Յամուր Միմարեան։
[6325] Ոմանք. Երեւել առաջնորդ պատերազմի։
[6326] Ոմանք. ՚Ի վաղիւ անդր գային... շիրմի առ հարսն իւրեանց ծածկէին։
[6327] Օրինակ մի. Յուռություլունս... եւ զՀեբրայեցիսն յայնպէս գործոց։
[6328] Ոմանք. Վասն նորին իսկ մեղաց։
[6329] Ոմանք. Խորհրդովք ԺԲ-ան հազար սատեր... մեռելոց խորհեալ առնէր։
[6330] Ոսկան. Անկելոցն ՚ի պատերազմի։
[6331] Ոմանք. Զմտաւ ածեալ այց լի՛՛։
[6332] Ոմանք. Բիւրաւ վահանաւոր զօրու, եւ հինգ հազար... եւ Յ գերանդա՛՛։
[6333] Ոմանք. Իբրեւ բարեխօսէր... բայց ՚ի սրտէ խորհրդով ինքն անցեալ էր քահա՛՛։
[6334] Ոսկան. Իսկ արքայից արքայ՝ յոյժ։ Ոմանք. Եթէ սա էր պատճառք... որ լինի յաշխարհի անդր... կալեալ կորուսանէր։ Յօրինակին. ՚Ի նմին տարւոջ կալեալ կո՛՛։
[6335] Ոմանք. Դուր քաշել ՚ի ներքսակողմն ՚ի մոխիր անդր առլեփ շինեալ... եւ կամ զպարտս այլոց... լեալ մէն։ Ուր Ոսկան. Դուրս քարշել ՚ի ներքսակողմէն ՚ի մոխիր անդր... եւ զպարտականն այլոց մեծամեծ չա՛՛... շուրջ լեալ մենելաւուս ձեռն մատուցեալ։ ՚Ի լուս՛՛. Առ լեփ շինեալ. համաձայն բազմաց ՚ի բնաբ՛՛։ Ուր օրինակ մի՝ առ լեբ։
[6336] Ոմանք. Եւ այսպէս օրհասաւ։
[6337] Ոմանք. Մի՛ լիցի արժանի... ցուցեալ նա ՚ի սեղան... վասն այսորիկ մոխ՛՛։
[6338] Ոմանք. Քան առ հարբն որ եղեն հասուցանել Հեբր՛՛։
[6339] Ոմանք. Զցայգ եւ... զի որպէս եւ յայլ ժամանակս՝ եւ արդ։
[6340] Ոմանք. Եւ ՚ի սրբոյ տաճարէ անտի մեր՛՛։
[6341] Ոմանք. Թաւալէին զերիս աւուրս։
[6342] Ոմանք. Եւ տաճարին եւ աշխարհի։
[6343] Ոմանք. Եւ առնոյր զԱրստիդէս... դռնապանսն իբրեւ զչորս հազարս այր... եւ այսպէս զդռ՛՛։ Ուր Ոսկան. զարս Տիդէս... դռնապահուն իբրեւ։
[6344] Ոմանք. Յայն յառաւօտուն հասանէին։
[6345] Ոմանք. Եւ միւսանգամ... եւ ՚ի Կորէս։
[6346] Օրինակ մի. Եւ պատժեցաւ, ՚ի սուր պատեցաւ... (22) եւ յառնուլ առնոյր զամուրսն։
[6347] Ոմանք. Կողմանց անտի ՚ի պար՛՛... մոլեգին գնացն Փիլ՛՛... եւ աղաչեաց զԵբրայեցիսն եւ հնազանդեցաւ նոցա... եւ զխաղաղ՛՛։
[6348] Յօրինակին. ԶՀեդեմոնիդէս ՚ի Դովրայ։
[6349] Ոմանք. Եւ ո՛չ հանդարտէին։
[6350] Այլք. Առաջի եկաց իմաստնաբար։ Ոսկան. Յայն արշաւան... այսպիսեաւ դարձիւ։
[6351] Յօրինակին պակասէր. Յետ երից ամաց ժամանակի։
[6352] Ոմանք. Յաշխարհամէջս անդր արշաւել, եւ մեր՛՛։
[6353] Ոմանք. Պղծեալ զառաջին խառնակութեան ժամանակաց խորհեցաւ ՚ի միտս իւր, եւ ետես եթէ որպէս եւ է։
[6354] Ոմանք. Անմտութեան օգնական լինելոյ։
[6355] Այլք. Յուդա Մակաբէ համարձակեալ է։ Ոմանք. Եւ պատրաստեալ են յուզել... ձերոյ տերութեան։
[6356] Ոմանք. Վասն իրացդ արքունի սրտցաւութեամբ... յանպարտ պարտական ՚ի խռո՛՛։ Ուր Ոսկան. Անպարտական ՚ի խռովու՛՛։
[6357] Ոմանք. Անհնար է խաղաղութիւն առնել իրացդ ար՛՛։
[6358] Ոմանք. Իբր նա այնպէս սկսաւ։
[6359] Ոմանք. Մինչ անդէն վաղվա՛՛... կոչեաց զփղապետ Նի՛՛... եւ արձակեաց։
[6360] Ոմանք. ԶՅուդայն ինքնին գլխովին զբռամբ... եւ անդ կացու՛՛։ Ոմանք. Այն որ ՚ի Հրէաստանի (14) ազգքն փախստական գնացեալ էր վասն Յուդայի, գային... փառաւորութիւն համարեալ առնէին։
[6361] Ոմանք. Լինէր յիւրում վիճակին։
[6362] Ոմանք. Եւ Շմաւոն եղ՛՛... ՚ի դիմի հարեալ Նիկա՛՛։
[6363] Ոմանք. Նիկանովրայ՝ զօրացն զքաջութիւն... ճգնութեան քաջութեան։
[6364] Ոմանք. ԶՊիսիդովնիոս, եւ զԹիոդոտոս եւ զՄատաթիաս։
[6365] Ոմանք. Միաբան միով հաւանութեամբ։
[6366] Ոմանք. Վառեալ պատրաստեալ... զօրինի ՚ի դաշինս ընդ։
[6367] Ոմանք. Խառնիճաղանճ զօրն իւր կու՛՛։
[6368] Ոմանք. Եւ ունէր Նիկանովր զՅու՛՛... եւ փափկութեամբ եւ մտադիւր։
[6369] Ոմանք. Եւ աղաչեաց։
[6370] Ոմանք. Օտարաձայնս եւ այլա՛՛... յորդէգիրս ա՛ռ ՚ի ժառանգ իւր։
[6371] Ոմանք. ՚Ի սրտմտութիւն բարկութեան բրդեցաւ թա՛՛։
[6372] Ոմանք. Բայց քան զհրամանաւ ինչ ո՛չ անցանել զթագաւորին։
[6373] Յօրինակին պակասէր. Մատուցեալ զնա Նիկանով՛՛... խստագոյնս եւ շինականագոյնս մերձե՛՛։ Ոմանք. Մատուցանէր զնա Նիկանովր, եւ զօրէն սորին նուաճութիւն... մերձենալ նորա առ նա. ո՛չ ՚ի լաւ համա՛՛... ընդ միմեանս շփոթեաց։
[6374] Ոմանք. ՚Ի տաճարն սրբութեան։ Յօրինակին պակասէր. Զայրն ՚ի ձեռս տալ վաղվաղակի։
[6375] Ոմանք. Հաստատէին եթէ ամենեւ՛՛։
[6376] Ոմանք. Եւ այնպէս երդուաւ... ՚ի ձեռս իմ տացէք, զայս տաճար։
[6377] Ոմանք. Եւ կարդային առ այն որ յամենայն։
[6378] Ոսկան. Յամենայնի սրբութեան Տէր... զսրբութեան տաճար քո։ Յօրինակին. Յաւիտեան զանորոգապէս սրբ՛՛։
[6379] Օրինակ մի. Առաքս ոմն անուն։ Այլք. Այր ընկերասէր մար՛՛։
[6380] Ոմանք. Զի յառաջին ժամանակի... զանապական օրէնսն։
[6381] Ոսկան. Հասոյց զօրս աւելի։
[6382] Ոմանք. Զի զդրունսն հրձիգս ա՛՛։
[6383] Ոմանք. Ուղղորդ ՚ի ներքս երթալ վասն ճեպիցն վտան՛՛... ընդ պարիսպսն հոսել։
[6384] Ոմանք. Անդրէն, մինչդեռ զօրն եւ ոգ՛՛... եկն ՚ի յայտ անդր... մինչ արիւնն գունդա՛՛... առաջի անդր յայսկոյս։
[6385] Ոմանք. Ել եկաց ՚ի վիմի միոջ... եւ եցոյց ՚ի վեր... եւ կարդաց զՏէր։
[6386] Ոմանք. Վասն Յուդայեան կողմանցն Շա՛՛... անկանել ՚ի վերայ նորա։
[6387] Ոմանք. Աղաչել եւ ասեն. Քաւ քեզ։ Օրինակ մի. Խիստ եւ դժուարաբար կատարեր... որպէս պատուեցաւ ՚ի պա՛՛... յամենակալ սրբոյն։
[6388] Ոմանք. Սկսաւ անդրէն հարցա՛՛... փափուկ ունել զեւթներորդ օր շաբա՛՛։
[6389] Ոմանք. Զեւթներորդ օր շաբաթուց։
[6390] Ոսկան. Ասէ արհամարհանօք. Հզօրն երկ՛՛։
[6391] Ոմանք. Զօգնականութիւն իւր ո՛չ առնէ պակաս։
[6392] Ոմանք. Եւ մխիթարէր... եւ մի՛ զանգիտել յանօրէն հեթանոսացդ... ձեզ յերկնից գտանել։
[6393] Ոմանք. Առ ՚ի յիշեցուցանել նոցա զմարտ պատերազմողաց... կատարեցան։
[6394] Ոսկան. Պատրաստեալ յօժարագոյն եւս առնէր։ Ոմանք. Եւս ստութիւն ՚ի մէջ բերեալ՝ եւ։
[6395] Ոմանք յաւելուն. Եւ տիգօք եւ ասպարօք մխիթարեալ զնոսա։ Եւ երազ։
[6396] ՚Ի բազումս պակասի. Ոնիա ոմն որ յայնժամ։ Ոսկան. Հեզ բարուք։
[6397] Ոմանք. Բակառեալ ունէր՝ եւ ասէր։
[6398] Ոմանք. Խօսել սկսանէր Ոնիա... յաճախ մատուցանէր Երեմիա։ Աստանօր՝ ՚ի բազում գրչագիրս՝ համեմատ մերումս օրինակի, թէպէտ եւ պատշաճաբար, բայց թուի թէ վրիպակաւ իմն ձեւացեալ գրի բանս՝ Ե՛ղբայր ծերս այս, սա է եւ այլն։ Ուր երկու օրինակք եւ եթ համեմատ բնագրին Յունաց ունին. Եղբայրասէրս այս, սա է, եւ այլն։
[6399] Ոմանք. ՚Ի զօրեղ եւ գեղեցիկ... այսր անդր սաթաքել։ Յօրինակին պակասէր. Եւ բարձրացան յոյժ քաջալե՛՛։
[6400] Ոմանք. Եւ ՚ի վերայ դայեկաց։
[6401] Ոմանք. Ոչինչ թեթեւ վիշտս։
[6402] Ոսկան. Այլ իբրեւ կողմանց զօրացն երկոցունց պատրաստութիւն լինիւր, ճակատ յարդարէր՝ ՚ի միմեանս հասանէին. փող հարկանէր. զփիղսն վարեալս... յաջ եւ յահեակ։
[6403] Ոմանք. Զինու զպէսպէս սրբութիւն... զձեռս յերկինս բարձեալ ՚ի նշանագործ Տէրն կարդային... զյաղթութիւն արժանաւորաց իւրոց։
[6404] Ոմանք. Սենեքերիմի՝ հարիւր։ Յօրինակին թուագրով դնի. Սենեքերիմայ ՃՁԵՌ։
[6405] Ոսկան. Եւ ՚ի դողումն։ Ոմանք. Բազկի քո զահի հարցին եւ պա՛՛։
[6406] Ոմանք. Եւ բազում արուեստականաց ձայնից զճակա՛՛։
[6407] Ոմանք. Սոքա ուստի բազում։
[6408] Ոմանք. Եւ զսիրտս աղօթիւք առ Աստուած յեր՛՛... Մակաբեան Յուդայի զօրացն։
[6409] Ոմանք. Զգործն ուրախութեամբ վճարեալ... երկուց ճակատացն. կամ՝ ճակատուցն։
[6410] Ոմանք. Մեծաւ աղաղակաւ զամենակալն Աստուած յիւր՛՛։
[6411] Ոսկան. Նահատակեալ, զգլուխն հատանել Նի՛՛։
[6412] Ոսկան. Իբրեւ եկն եւ եհաս... միջնաբերդին զակառեանց։
[6413] Ոմանք. Եւ եցոյց նոցա... ամենակալի Աստուծոյ պարծանօք հպարտութեան։
[6414] Ոմանք. Զլեզուն... զանօրինի Նիկանովրայ... մանր կտրել զայն։
[6415] Ոմանք. Զբարձր աշտարակէն... նշան յաղթութեան կանգնեցին։
[6416] Ոմանք. Եւ հրաման ետուն... կամաց հաւասարութեան։ Եւ ոմանք. կամաց հնազանդութենէ առնել։
[6417] Ոմանք. Եւ էր նշանաւորն թիւ... յերկոտասաներորդ ամս՛՛։ Ոսկան. Զամիսն Մարդոքէական։
[6418] Ոմանք. Այն ինչ որ վասն Նիկա՛՛։
[6419] Ոմանք. ՚Ի կարգել անդր զայս... ապա եթէ... ես այդչափ իսկ կարող էի։
[6420] Ոմանք. Անուշ առնէ... որ ընդունի զնա։
[6421] ՚Ի վախճանի ոմանք. Կատարեցաւ Երկրորդ գլուխ Մակաբեանց. եւ ոմանք. Կատարումն Երկրորդ Մակաբէացւոց։