ՆԱԽԱԴՐՈՒԹԻՒՆ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆ ՄԱՐԳԱՐԷԻՑՆ
Մեծ են շնորհք մարգարէութեան՝ եւ յայտնապէս աստուածային, զի անյայտից իրաց է գիտութիւն որք ո՛չ են ՚ի միջի, կամ զի չեւ եւս են եղեալ՝ այլ յետոյ են լինելոց. կամ ՚ի ներկայ ժամանակի ծածուկ ՚ի մարդկանէ, կամ անցելովքն մոռացեալ, կամ բնաւ անծանօթ մնացեալ. որոց գիտութիւննն միայն Աստուծոյ, եւ որոց նա յայտնէ՝ որք են մարգարէքն։ Այսու աստուածեղէն շնորհիւ յայտնի էր Աստուած ՚ի Հրէաստան եւ յԻսրայէլ. եւ որպէս զտխրութիւն գիշերոյ աստեղբք, եւ զԻսրայէլ բազմութեամբ մարգարէիցն մխիթարէր. չորս առատացոյց ՚ի մէջ ժողովրդեանն՝ ՚ի յայտնի ցուցումն աստուածութեանն իւրոյ, եւ ՚ի խրատ զգուշութեան ժողովրդեանն։ Այլ ո՛չ ամենեքեան նոքա գիրս գրեցին. թէպէտ եւ բազմաց ՚ի նոցանէ չե՛ն գրեանք ՚ի միջի. եւ զի բազումք էին պարք մարգարէից առ Սամուէլիւ՝ եւս եւ առ Եղիայիւ եւ Եղիշէիւ, գիրք Թագաւորացն եւ Մնացորդացն ցուցանեն։ Որոց բազմաց, թէպէտ եւ ո՛չ գիրք եւ ո՛չ մատեանք. այլ բանք ինչ կամ իրք մարգարէականք յիշատակին ՚ի գիրս. որպէս այրն Աստուծոյ որ ՚ի վերայ սեղանոյն ՚ի Բեթէլ առ Յերոբովամաւ. եւ Սամեաս առ Հռոբովամաւ, Ազարիաս եւ Անանիաս առ Ասայիւ. Ոզիէլ առ Յովսաբատաւ, առ որով եւ Միքիաս՝ ՚ի Սամարիա. եւ որ կառափնատել ետ զինքն առ Աքաաբաւ, եւ Ովդեդ առ Աքազաւ. եւ այլք բազումք որոց անուանքն չեն յայտնի։ Իսկ երկոտասան մարգարէքս՝ որոց այս գիրք ՚ի մի գումարեալ, ո՛չ թէ զի ՚ի միում ժամանակի եղեն նոքա, այլ կամ վասն սակաւութեան գրոցն, զի չափ եւ հասակ առցէ գրոց՝ ՚ի մի եդան. կամ վասն այլ ինչ խորհրդոյ։ Զի ահա ժամանակաւ հեռացեալք են ՚ի միմեանց՝ թէպէտ եւ ո՛չ ամենեքեան. քանզի երեւի Աբդիու յաւուրս Աքաաբու կանխագոյն քան զՅովնան. իսկ Յովնան՝ ժամանակաւ ինչ կանխագոյն քան զՈվսէէ եւ զԱմովս՝ որք առ Եսայաւ. առ որովք ապա եւ Միքիաս. եւ ապա Յովէլ եւ Նաւում առ Եզեկիաւ. եւ տե՛ս զի ա՛յլ է այս Միքիա ՚ի Յուդաս քան զայն որ առ Աքաաբու ՚ի Սամարիա։ Իսկ Սոփոնիա յաւուրս Յովսիա. եւ Ամբակում հուպ առ դարձիւն, որ եւ զճաշն տարաւ Դանիէլի։ Իսկ Անգէոս եւ Զաքարիաս եւ Մաղաքիաս՝ զկնի դարձին ընդ Զորաբաբիլի։ Յա՛տ եղեւ՝ զի կանխագոյն է ՚ի սոսա Աբդիու քան զՅունան. եւ յետ սոցա Ովսէ՝ որ առաջին է գրոցս. իսկ յաւուրցն անտի Աքաաբու առ որով Աբդիու. եւ ցԶորաբաբէլ՝ առ որով Մաղաքիաս, չորեքհարիւր եւ հնգետասան ամք են ՚ի միջի, զկնի որոյ դադարեցին մարգարէքն յԻսրայէլէ մինչեւ ցՅովհաննէս. այլ ՚ի միջի աստ են իրքն Եսթերայ եւ Մակաբայեցիքն։ Այլ իւրաքանչիւրոք յերկոտասանիցս՝ են որ բանիւք մարգարէացան զլինելոցն, եւ են որք իրօք նշանակեցին։ Որպէս
ա̃. Ովսէէ՝ հրամանաւ Աստուծոյ ա՛ռ զկինն պոռնիկ՝ յորմէ ծնաւ մանկունս, ՚ի դէմս Աստուծոյ, որ ա՛ռ իւր ՚ի հնումն զպոռնկեալն Իսրայէլի, եւ ՚ի նորումս զհեթանոսս։
բ̃. Եւ Ամովս՝ զդիպուածս աւուր խաչին Քրիստոսի՝ բանիւ, թէ՝ Մտցէ արեգակն ՚ի միջօրէի։
գ̃. Եւ Միքիաս՝ ցուցանէ զտեղի ծննդեանն Քրիստոսի, թէ՝ Դու Բեթղահէմ, ՚ի քէն ելցէ իշխան։
դ̃. Եւ Յովէլ՝ զէջս Հոգւոյն Սրբոյ ՚ի վերնատանն։
ե̃. Եւ Աբդիու՝ ՚ի դէմս Եդովմայեցւոց զկործանումն հպարտութեան դիւաց։
զ̃. Եւ Յովնան՝ իջմամբն եւ ելիւքն ՚ի խորոց՝ զերեքօրեայ յարութիւնն Քրիստոսի։
է̃. Եւ Նաւում՝ զքարոզութիւն առաքելոցն. եւ ՚ի դէմս Նինուէի զկործանումն դժոխոց։
ը̃. Եւ Ամբակում՝ վասն գալստեանն Քրիստոսի, եւ հաւատովք արդարեցելոցն. եւ վասն Քրիստոսի ՚ի մէջ աւազակացն խաչելոյ։
թ̃. Սոփոնիաս՝ վասն յարութեանն Քրիստոսի, եւ հաւատացելոցն ՚ի նա։
ժ̃. Անգէոս՝ յետ դարձին ՚ի Բաբելոնէ վասն շինութեան տաճարին՝ ՚ի խորհուրդ եկեղեցւոյ, եւ վասն միւսանգամ գալստեանն Քրիստոսի, եւ անշարժ արքայութեանն։
ժա̃. Զաքարիաս՝ վասն ՚ի յովանակի նստելոյն Քրիստոսի, եւ վասն չարչարանացն աւուր։
ժբ̃. Մաղաքիաս՝ վասն առաջին գալստեանն Քրիստոսի, թէ՝ Յանկարծակի գայ Տէրն ՚ի տաճարն. եւ վասն երկրորդին թէ՝ Ո՛վ նմա ժուժկալեսցէ։
ա̃. Հրամայի՛ առնուլ կին պոռնիկ, եւ զորդիսն որ ծնանիցին՝ անուանել Յեզրայէլ, եւ Ոչ ժողովուրդ իմ եւ Չողորմեալ։
բ̃. Պատուհասէ զժողովուրդն վասն պոռնկութեան, եւ կանխաւ գուշակէ զկորուստն, եւ դիւրութիւնս ինչ յետ կորստեանն։ Իսկ ուխտեցից նոցա ուխտ՝ հանդերձ գազանօք անապատի, եւ խօսեցայց զքեզ ինձ հաւատովք՝ մարթի ՚ի հաւատացեալսն Քրիստոսի առնուլ։
գ̃. Հրամա՛ն առնու առնել կին շուն, այնու զաւերն Հրէաստանի յայտնէ։
դ̃. Պատուհասէ զժողովուրդն եւ զքահանայսն վասն բազում եւ մեծամեծ մեղաց. բամբասէ զնոսա յարբեցութիւն, եւ ՚ի շնութիւն եւ ՚ի ցասումն։
ե̃. Պատուհասէ զի բարձին յԱստուծոյ զյոյս, եւ յԱսորեստանեայսն ապաստա՛ն եղեն, եւ յԵգիպտացիսն պանծային. եւ կանխաւ գուշակէ նոցա զպատիժս։
զ̃. Ասէ թէ պատերազմաւ ճոխացաւ Եփրեմ. եւ չարկանէ յօգուտ զաջողութիւն։
է̃. Ցուցանէ Աստուած զիւր խնամս առ Իսրայէլացիս, եւ զնոցա ապախտաւորութիւնն առ նա. եւ կանխաւ գուշակէ նոցա զվիշտս։
ա̃. Զանօրէնութիւնս Դամասկոսի, զԳազայ, զՏիւրոսի, զԵդովմայեցւոց, զԱմոնացւոց, զՄովաբացւոց, զՅուդայ, զԻսրայէլի՝ համարի. եւ յառաջագոյն ասէ զպատիժսն որ մի ըստ միոջէ պատահելոց էին նոցա։
բ̃. Զերախտիսն որ եղեն յԱստուծոյ՝ թուէ. եւ զնոցա կարճմտութիւնն եւ զարհամարհութիւնն եւ զհարուածսն որ պատահեցին նոցա։
գ̃. Զկանայս Սամարեայ՝ յարբեցութիւն եւ յափշտակութիւն բամբասէ. եւ յառաջագոյն գուշակէ զսովոյն եւ զլքանելոյն վասն չդառնալոյ նոցա. զի բազում հարուածովք հարան, եւ չեղեն պիտանիք։
դ̃. Պատուհասէ զԻսրայէլ զի ընդ յանդիմանիչս իւրեանց դժկամակ լինէին. եւ խրատէ դառնալ առ Աստուած։ Սպառնայ եւ անհաւատիցն թէ չարիք հասանելոց են նոցա. քանզի զնոցանէ ասէ՝ թէ վա՛յ որ ցանկան աւուր Տեառն։ Իսկ ոմանք զայն ՚ի հանդերձեալ դատաստանն առին. որպէս այժմ իսկ ասեն բազումք յանհաւատից թէ չիք դատաստան։
ե̃. Հրաժեշտ ՚ի տօնից նոցա, ՚ի զոհից եւ ՚ի պաղատանաց. աստղ աստուածոյն Ռեմփայ, զԿռոնոս կոչէ. քանզի հեթանոսք աստուածոյն իւրեանց Կռոնեայ ասեն թէ ա՛ստղ է յերկինս։ Միթէ զենումն կամ զոհս մատուցէք ինձ զքառասուն ամ. քանզի ո՛չ թէ ռամիկն մատուցանէր, այլ միայն իշխանն յորժամ կանգնեցաւ խորանն. բայց աստ զամենայն ժողովրդենէն ասէ. եւ բամբասէ զնոսա յանչափ փափկութիւն, եւ յառաջագոյն գուշակէ զվիշտս։
զ̃. Մարախովն եւ դատաստանաւ եւ ադամանտիւ՝ զկոտորումն նոցա մարգարէանայ։ Եւ զգացոյց զայն Ամասիայ թագաւորին. բռնադատէ զմարգարէն եւ հալածէ. իսկ նա եւ նմա մարգարէանայ չարիս եւ ժողովրդեանն։
է̃. Տեսանէ գործի հաւորսաց, եւ այնու զըմբռնիլն նոցա նշանակէ։
ը̃. Զանօրէնութիւնս եւ զամպարշտութիւնս համարի, եւ զհանդերձելոց չարեացն որ հասանելոց է նոցա՝ գուշակէ։ Մտցէ արեգակն ՚ի միջօրէի. զչարչարանացն ժամանակէն Քրիստոսի նշանակէ, եւ զհաւատացելոցն ՚ի նա։
ա̃. Զհանդերձեալ աւերն Սամարեայ եւ զԵրուսաղեմի յառաջագոյն գուշակէ. եւ զպատճառսն յաւելու. յարէ ՚ի նոյն եւ զելսն նոցա ՚ի Բաբելոնէ։
բ̃. Պատուհասք՝ եւ ամբաստանութիւնք զիշխանաց ժողովրդեանն, եւ զքահանայից եւ զսուտ մարգարէից։
գ̃. Զեկեղեցւոյ՝ որ հաւատալոց էր ՚ի Տէր մեր, եւ վասն Նորոց Կտակարանաց. քանզի առաջին օրէնքն ՚ի Սինայէ տուան. եւ սա ՚ի Սիոնէ՛. եւ վասն խոր խաղաղութեանս։
դ̃. Զչարիսն որ միւսանգամ հասանելոց էին Հրէից՝ յառաջագոյն գուշակէ։
ե̃. Վասն մարմնաւոր ծննդեանն Քրիստոսի, եւ հաւատացելոց ՚ի նա. եւ եղիցին ասէ մնացորդքն Յակոբայ. զորս Պաւղոս առաքեալ ասէ՝ թէ մնացորդքն ապրեսցին։
զ̃. Դատաստան Տեառն ընդ ժողովրդեան իւրոյ, եւ համար երախտեաց նորա, եւ հրաժեշտ ՚ի զոհիցն։ Ողբայր մարգարէն զի նուաղեցան արք արիք եւ արդարք. եւ մօտ ՚ի կատարածն յետ պատուհասելոյն եւ սպառնալոյն վիշտս մեծամեծս, եւ դիւրութիւնս գուշակէ Իսրայէլի։
ա̃. Զպէսպէս պտղոց նշանակէ, զերկրին ասէ, եւ խրատ տայ հաշտեցուցանել զԱստուած։
բ̃. Զելս Ասորեստանւոյն գուշակէ. եւ յետ այնորիկ դիւրութիւն ինչ մարգարէանայ։
գ̃. Զդէպս լեզուացն որ Առաքելովքն լինելոց էր գուշակէ. մարգարէանայ եւ զկորուստ ազգացն՝ որ եղեւ յետ ելիցն ՚ի Բաբելոնէ առ Զորաբաբէլիւ։ Կա՛յ եւ այլասացութիւն ինչ ՚ի տեղւոջս յայսմիկ. այլասացութիւն ասի՝ յորժամ զայլ ինչ ասիցէ՝ եւ զայլ ինչ նշանակէ։
ա̃. Զպատժոցն Եդովմայեցւոց զոր կրելոց էին՝ յառաջագոյն գուշակէ, վասն յառնելոյ նոցա ՚ի վերայ Իսրայէլացւոցն ընդ այլ թշնամեացն վասն եղելոյ։
ա̃. Յունանու մարգարէութիւն, եւ փախուստ ՚ի Թարսիս. եւ մրրկել ծովուն, եւ ՚ի ձկանէն կլանել. եւ կարասւոյն ՚ի նաւէն ընկենուլ. եւ ապաշխարութիւն Նինուէացւոցն եւ փրկութիւն, եւ աճել դըդմենոյն եւ կորնչել։
ա̃. Վասն Աստուծոյ զօրութեանն ճառէ։
բ̃. Վասն առաքելոցն գուշակէ, յաւելու եւ զելս Բաբելացւոցն ՚ի վերայ Նինուէացւոցն. ասէ եւ զզօրութիւն քաղաքին եւ զմեծութիւն մինչչեւ գերեալ էր։
ա̃. Զանիրաւութիւն ժողովրդեանն ճառէ, վասն որոյ եւ զելս Քաղդէացւոցն գուշակէ։
բ̃. Վասն Հրէից անհաւատութեանն. եւ մերոյ հաւատոցն ՚ի Քրիստոս կա՛յ աստ. մարգարէանայ եւ զկորուստ Բաբելացւոցն. եւ Արդարն իմ ՚ի հաւատոց կեցցէ ա՛ստ կայ։ Բայց մեծ մասն մարգարէիս վասն անիրաւութեան ժողովրդեանն եւ յափշտակութեան (եւ խաբէութեան) եւ նենգութեան։
գ̃. Կայ եւ յաղօթսն Ամբակումայ մարգարէութիւն վասն Քրիստոսի։
ա̃. Սպառնայ մեծամեծ սպառնալիս Հրէից, եւ խրատէ դառնալ առ Աստուած։
բ̃. Ըստ ճառին սպառնայ Մովաբացւոց եւ Ամոնացւոց. յաւելու եւ զՆինուէացւոցն կորուստն, եւ առակաւ զկործանումն Սատանայի։
գ̃. Վասն դարձի այնոցիկ՝ որ ՚ի Քրիստոս էին հաւատալոց, խօսի։
ա̃. Սա յետ ելի՛ցն ՚ի Բաբելոնէ մարգարէանայ, եւ պատուհասէ զԻսրայէլացիսն. զի զիւրեանց տանց փոյթ յանձին ունէին շինելոյ. եւ զտաճարին շինուածոյ անփոյթ առնէին։ Սպառնայ նոցա վասն ա՛յնորիկ սրով։ Խրատէ մխիլ ՚ի գործս տաճարին. եւ դարձեալ միւսանգամ շարժեցից զերկինս՝ զոր ՚ի Հեբրայեցւոց թղթին ասէ Պաւղոս՝ ա՛ստ կայ։
ա̃. Եւ սա յետ ելիցն ՚ի Բաբելոնէ մարգարէանայ. եւ յիշեցուցանէ նոցա զմեղս հարցն իւրեանց եւ զտանջանս զոր կրեցին. եւ խրատէ մի՛ ՚ի նմին կալ։ Յաղաչել հրեշտակին զԱստուած վասն Երուսաղեմի՝ մարգարէանայ դիւրութիւնս քաղաքին մարգարէս, եւ չարիս ազգաց որք ծառայեցուցին զնոսա։ Բայց եղջեւրքն թագաւորութիւնքն են որ յարեան ՚ի վերայ Հրէիցն, Ասորեստանեայք, Բաբելացիք, Քանանացիք, եւ Յոյնք. իսկ սրելն աստ տկարագոյնսն առնելն է. քանզի որ ինչ սրի՝ անօսրանայ։
բ̃. Վասն հաւատալոյն ՚ի Քրիստոս. տեսանէ եւ զՅեսու Յովսեդեկեայ, եւ զաշտանակն ոսկի. երկուս որդիս պարարտութեան՝ զքահանայն եւ զթագաւորն կոչէ։
գ̃. Յայնժամ տեսանէ զգերանդին. քանզի այն ինչ եկեալ էին ՚ի գերութենէ՝ վիճէին ընդ միմեանս վասն վիճակաց եւ բաժեանց։ Զի մի՛ զմիմեանս զրկիցեն ցուցանէ նոցա զգերանդին անիծից զկշիռն կապարեայ. պատիժք անիրաւաց եւ անօրինաց են. եւ վասն չորից կառացն։
դ̃. Հրամայի առնուլ ոսկի եւ գործել պսակ քահանային. իսկ զի՝ Ահաւասիկ այր եւ արեւելք անուն նորա՝ ՚ի Քրիստոս առնուն ոմանք, եւ մարթի առնուլ։
ե̃. Մնացեալ Հրէայքն պահէին վասն գերութեանն. հարցանեն աստ եւ ասեն. Հաստատեցաւ սրբութիւնն, այսինքն՝ ամենայն պաշտօնն, եւ տաճարին առաջին վայելչութիւնն, թէ տակաւին ՚ի տրտմութեան իցեմք. եւ պա՞րտ իցէ տակաւին տրտմել, եւ սուգ առնուլ։ Ո՛չ այնու ինչ պարտ է ասէ հաշտեցուցանել զԱստուած. այլ իրաւունս առնելով, զարդարութիւն գործելով, եւ չպահելով ոխս ընդ ընկերին, եւ ողորմելով տնանկին. քանզի զայս ասէ պատուիրեցի զառաջինն, եւ ո՛չ լուան ինձ. եւ ցրուեցի զնոսա։
զ̃. Զառաջին լիութիւնն մարգարէանայ Երուսաղեմի, եւ խրատէ զինչ պարտ է գործել՝ եւ որպէս հաճոյ լինել։
է̃. Վասն այնորիկ որ ՚ի Քրիստոս դառնալոց էին։
ը̃. Հակառակ Դամասկոսի, Սիդոնի, Գազայ, Ակկարոնի, Ասկաղոնի։
թ̃. Ուրախ լեր յոյժ դուստր Սիոնի, ահա թագաւոր քոյ գայ, որ վասն Քրիստոսի է ասացեալ, ա՛ստ կայ։
ժ̃. Հովուացն Իսրայէլի սպառնայ, եւ ժողովրդեանն՝ դիւրութեան աւետիս տայ, եւ զյայտնութեանն՝ որ առ Մակաբայեցւովքն եղեւ. աստ կայ եւ զրոյցն երեսուն արծաթոյն։
ժա̃. ԶԱնտիոքայ ամպարշտի զգործսն գուշակէ։
ժբ̃. Վասն չարչարանացն Քրիստոսի, եւ հանդերձեալ դատաստանին։
ժգ̃. Հարից զհովիւն եւ ցրուեսցին խաշինքն ա՛ստ կայ. զոր յինքն եւ յառաքեալսն էառ Քրիստոս։
ժդ̃. Վասն աւուրն յորում խաչեցաւ Քրիստոս։
ա̃. Եւ սա յետ ելիցն ՚ի Բաբելոնէ մարգարէանայ։ Ստէպ պատուհասէ մարգարէս վասն պատարագացն զոր մատուցանէին. որպէս թէ ո՛չ մտադեւր մատուցանեն քահանայքն. գոգցես՝ քամահանօք ընդ արհամարհանս մատուցանէին զպաշտօն պատարագացն. եւ եղծանէին ապականէին զօրինացն ուղղութիւն։
բ̃. Պատուհասէ վասն կնահանութեան։
գ̃. Վասն Քրիստոսի գալստեանն. իսկ թէ հրեշտակ կոչէ զնա, ընդ այն մի՛ ինչ զարմանար. զի եւ այլ ուր Հրեշտակ մեծի խորհրդոյ ասէ զնա։ Բայց ոմանք ո՛չ զՔրիստոսէ, այլ զԵզրէ ասեն ասացեալ։
դ̃. Զայս զՔրիստոսէ ասէ, թէ մինչչեւ եկեալ օր Տեառն, զհանդերձեալ դատաստանէն ասէ։